| |
Ἀριθμ. Πρωτ. 923
Μακαριώτατε καί Ἁγιώτατε Πατριάρχα Μόσχας καί πάσης Ρωσσίας, ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ λίαν ἀγαπητέ ἀδελφέ καί συλλειτουργέ τῆς ἡμῶν Μετριότητος κύριε Ἀλέξιε, τήν Ὑμετέραν σεβασμίαν Μακαριότητα ἀδελφικῶς ἐν Κυρίῳ περιπτυσσόμενοι, ὑπερήδιστα προσαγορεύομεν.
Ἐλάβομεν τό ὑπ᾽ ἀριθμ. Πρωτ. 5207 καί ἀπό ιε´ Ὀκτωβρίου π.ἔ. γράμμα τῆς Ὑμετέρας λίαν ἡμῖν ἀγαπητῆς καί περισπουδάστου Μακαριότητος καί ἐθεωρήσαμεν τοῦτο μετά τῆς δεούσης προσοχῆς ἐν συνεδρίᾳ τῆς περί ἡμᾶς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου, διότι, ὡς μή ὤφελεν, αἱ κατ᾽ ἐπιταγήν τοῦ στυγνοῦ σταλινικοῦ καθεστῶτος τῆς πρῴην Σοβιετικῆς Ἑνώσεως ἀντικανονικαί πράξεις τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας, ἰδίᾳ ἐν ταῖς βιαίως ὑπαχθείσαις ὑπό τόν κομμουνιστικόν ζυγόν χώραις τῆς Κεντρικῆς καί τῆς Ἀνατολικῆς Εὐρώπης κατά τήν πρώτην μεταπολεμικήν περίοδον (1945-1961), προβάλλονται ὑπ᾽ αὐτῆς διά διαφόρων πλασματικῶν συλλογισμῶν ὡς κανονική ἀρχή, οὐ μόνον δικαιώσεως τῶν αὐθαιρέτων ἐκείνων πράξεων, ἀλλά καί θεμελιώσεως ἐπ᾽ αὐτῶν ὑπερορίων διεκδικήσεων, δι᾽ ὧν δοκιμάζονται αἱ διορθόδοξοι σχέσεις καί ἡ ὀφειλετική μαρτυρία τῆς Ὀρθοδοξίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ.
Ὑπό τό βάρος τῆς δι᾽ ἀψευδῶν ἐπισήμων ἐγγράφων διαπιστουμένης ἀντικανονικῆς καί ἐκρύθμου ταύτης καταστάσεως, ἡ Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία τῆς Ρωσσίας ἀγωνίζεται διά παντός θεμιτοῦ ἤ καί ἀθεμίτου τρόπου, ἀφ᾽ ἑνός μέν ὅπως παραδώσῃ εἰς τήν λήθην τῆς ἱστορίας τάς αὐθαιρέτους ἐκείνας ἐνεργείας αὐτῆς, ἀφ᾽ ἑτέρου δέ ὅπως νομιμοποιήσῃ τά τότε ἀντικανονικῶς πραχθέντα, παραθεωροῦσα τήν ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ παραδόσει καθιερωμένην παγίαν ἀρχήν, καθ᾽ ἥν ἐν τῇ κανονικῇ τάξει «κακόν προηγούμενον οὐχ ἕλκεται εἰς ὑπόδειγμα» πρός ὑποστήριξιν μεταγενεστέρων πράξεων, διότι οἱ Ἱεροί Κανόνες «ἐκδικοῦνται», θᾶττον ἤ βράδιον, τούς ἐπιμόνως ἀθετοῦντας αὐτούς.
Οὕτως, ἡ ὑπό τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας καταβαλλομένη συστηματική προσπάθεια, ὅπως παρουσιάσῃ τήν μετά τήν κατάρρευσιν τῶν κομμουνιστικῶν καθεστώτων ὀφειλετικήν μέριμναν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου πρός ἀποκατάστασιν τῆς δεινῶς τρωθείσης κανονικῆς τάξεως ὡς ἀνταγωνισμόν δῆθεν διεκδικήσεων μεταξύ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν, εἶναι ἀτυχής, ἀφ᾽ ἑνός μέν διότι ἡ ἔντονος μνήμη τῆς Ἐκκλησίας δέν ἀνέχεται τήν νόθευσιν τῶν πραγματικῶν προβλημάτων διά τετριμμένων ἤ καί «σχολαίων» συλλογισμῶν, ἀφ᾽ ἑτέρου δέ διότι τά προκαλοῦντα τάς διαφωνίας ζητήματα ἔχουν μόνον ἀμιγῶς κανονικόν περιεχόμενον, διό καί, ἐνῷ οὐδέν προσθέτουν ἤ ἀφαιροῦν εἰς τά κανονικῶς καθιερωμένα μεγέθη τῶν δύο Ἐκκλησιῶν, ἐν τούτοις τραυματίζουν τήν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδοξίας.
Ἡ κανονική τάξις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐρείδεται ἀφ᾽ ἑνός μέν ἐπί τῶν Ἱερῶν Κανόνων τῶν τε Οἰκουμενικῶν καί τῶν Τοπικῶν Συνόδων, ἀφ᾽ ἑτέρου δέ ἐπί τῆς καθιερωμένης μακραίωνος ἐκκλησιαστικῆς πράξεως. Οὕτως ἀντιμετωπίσθησαν πάντοτε αἱ οἱαιδήποτε μονομερεῖς ἤ αὐθαίρετοι διεκδικήσεις ἤ πράξεις οἱασδήτινος κατά τόπον Ἐκκλησίας καί ἐβεβαιώθη πάντοτε ἡ ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς ἀγάπης κοινωνία τῆς πίστεως πασῶν τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν πρός ἀλλήλας καί πρός τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον.
Ἡ Ὑμετέρα Μακαριότης γνωρίζει καλῶς ὅτι οἱ Ἱεροί Κανόνες 3 τῆς Β´, 9, 17 καί 28 τῆς Δ´, 36 τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ὡς καί πάντες οἱ ἀναφερόμενοι εἰς τό Πατριαρχικόν σύστημα ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως ἱεροί κανόνες, ἀποτελοῦν ὄχι μόνον ὀργανικόν καί ἀναπαλλοτρίωτον στοιχεῖον τῆς Ὀρθοδόξου κανονικῆς τάξεως, ἀλλά καί ἀναμφίλεκτον κριτήριον διά τήν εὔρυθμον λειτουργίαν τῶν διορθοδόξων σχέσεων εἰς πᾶσαν ἐποχήν. Τό διά τῆς μακραίωνος ἐκκλησιαστικῆς πράξεως καθιερωμένον κῦρος τῆς ὀρθοδόξου κανονικῆς παραδόσεως, πηγάζον ἐκ τῆς θεμελιώδους ἀρχῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας περί τῆς φύσεως τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, δέν ὑπόκειται βεβαίως εἰς αὐθαιρέτους ἤ περιστασιακάς παρερμηνείας, κατά τά ἑκάστοτε συμφέροντα τῇ μιᾷ ἤ τῇ ἄλλῃ κατά τόπον Ἐκκλησίᾳ.
Ὑπό τό πνεῦμα τοῦτο ἐτέθη αὕτη ὡς ἀμετάθετον κριτήριον ὄχι μόνον διά τήν σύγκλησιν, συγκρότησιν καί λειτουργίαν τῶν Πανορθοδόξων καί τῶν Προσυνοδικῶν Διασκέψεων, ἀλλά καί διά τήν θεμελίωσιν τῶν ὁμοφώνως λαμβανομένων ὑπ᾽ αὐτῶν ἀποφάσεων ἐπί μειζόνων ζητημάτων, κατ᾽ ἀκρίβειαν ἤ καί κατ᾽ οἰκονομίαν, ἐν τῇ ὅλῃ διαδικασίᾳ προπαρασκευῆς τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Τό πνεῦμα τοῦτο ἀπετυπώθη σαφῶς καί εἰς τόν ὁμοφώνως ἀποδεκτόν γενόμενον ὑπό τῆς Γ´ Προσυνοδικῆς Πανορθοδόξου Διασκέψεως (1986) «Κανονισμόν λειτουργίας τῶν Πανορθοδόξων Διασκέψεων» καί ἐλειτούργησεν εὐεργετικῶς, τῇ ὀφειλετικῇ μερίμνῃ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ὄχι μόνον διά τήν διευθέτησιν ἐσωτερικῶν κρίσεων ὡρισμένων κατά τόπους Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ἀλλά καί διά τήν κοινήν ἀντιμετώπισιν τῶν ἑτεροδόξων προκλήσεων εἰς βάρος τοῦ ὀρθοδόξου πληρώματος, ἰδίᾳ μετά τήν κατάρρευσιν τῶν κομμουνιστικῶν καθεστώτων.
Συνεπῶς, ὑπό τό πνεῦμα τοῦτο τίθεται καί τό εἰδικώτερον ζήτημα τῆς ἀποκαταστάσεως τῆς κανονικῆς τάξεως εἰς τήν ὀργάνωσιν καί τήν λειτουργίαν τῶν ἐν Οὑγγαρίᾳ Ὀρθοδόξων Ἐνοριῶν, αἵτινες ἀπεσπάσθησαν αὐθαιρέτως καί βιαίως ἐκ τῆς δικαιοδοσίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τό ἔτος 1951 καί ὑπήχθησαν ἀντικανονικῶς ὑπό τήν δικαιοδοσίαν τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας, κατ᾽ ἐντολήν τῆς Σοβιετικῆς Κυβερνήσεως. Τοῦτο βεβαιοῦται ἐκ τοῦ συνημμένου Πρωτοκόλλου τοῦ Κρατικοῦ Γραφείου Ἐκκλησιαστικῶν Ὑποθέσεων τῆς Οὑγγαρίας, τῆς α´ Ὀκτωβρίου 1951, διά τήν κατάστασιν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐνορίας καί τήν προσφοράν τῶν περιουσιακῶν στοιχείων αὐτῆς εἰς τήν προσωρινήν Γενικήν Ἀρχήν τῶν Οὑγγρικῶν Ὀρθοδόξων Ἐνοριῶν, ἵνα οὕτως ἱκανοποιηθῇ καί ἐν Οὑγγαρίᾳ ἡ ἐπίσημος γενική ἐντολή τῆς Σοβιετικῆς Κυβερνήσεως διά τήν ὑπαγωγήν τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τῶν ὑπό κομμουνιστικόν καθεστώς χωρῶν ὑπό τόν ἔλεγχον τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσσίας.
Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ὑπό τήν πνευματικήν ἐποπτείαν τοῦ ὁποίου ὑπήγοντο πάντοτε αἱ ἐν Οὑγγαρίᾳ Ὀρθόδοξοι Ἐνορίαι, παρά τάς διχαστικάς παρεμβάσεις τῆς Κυβερνήσεως τῆς Αὐστρο-Ουγγαρίας, ἰδίᾳ δέ ἡ ἐν Βουδαπέστῃ Ἑλληνορθόδοξος Κοινότης, ὑπήγαγε τάς Ἐνορίας ταύτας εἰς τήν μετά τό 1922 ἱδρυθεῖσαν Ἱεράν Μητρόπολιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ὡς συνάγεται ἐκ τῶν ἐπισήμων Πρακτικῶν τῆς Κοινότητος ταύτης, διό καί ὑπῆρξεν ἄμεσος ἡ ἀντίδρασις τοῦ ἀοιδίμου προκατόχου ἡμῶν Πατριάρχου Ἀθηναγόρου διά τοῦ ἀπό τοῦ ἔτους 1951 Γράμματος αὐτοῦ πρός τόν προκάτοχον Ὑμῶν ἀείμνηστον Πατριάρχην Ἀλέξιον τόν Α´, δι᾽ οὗ ἀπεδοκιμάσθησαν αἱ εἰς ἄνω αὐθαίρετοι καί ἀντικανονικαί πράξεις ἐν Οὑγγαρίᾳ.
Πάντα ταῦτα ἀνεπτύχθησαν ἐκτενέστερον καί ἐν τῷ ὑπ᾽ ἀριθμ. Πρωτ. 395 ἀπό 9ης Ἀπριλίου 2003 ἡμετέρῳ Γράμματι διά τῆς ἀναδείξεως τῶν κατά συρροήν ἀντικανονικῶν ἐνεργειῶν εἰς βάρος τῆς ἐν Οὑγγαρίᾳ κανονικῆς δικαιοδοσίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, διό καί ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρωσσίας, περιφρονήσασα τότε κατ᾽ ἐπιταγήν τῆς Σοβιετικῆς Κυβερνήσεως τήν κανονικήν τάξιν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, δέν νομιμοποιεῖται πλέον νά ὑπαγορεύῃ ὅρους ἤ προϋποθέσεις διά τήν ἀποκατάστασιν τῆς δεινῶς τρωθείσης κανονικῆς τάξεως εἰς τάς ἐν Οὑγγαρίᾳ Ὀρθοδόξους Ἐνορίας, ἰδίᾳ δέ εἰς τήν Ἐνορίαν τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Βουδαπέστης. Ἔχει πλέον πλήρεις τάς ἀποδείξεις αἱ ὁποῖαι δέν ἐπιτρέπουν τήν ἐμμονήν εἰς τάς ἀντικανονικάς πράξεις τοῦ παρελθόντος.
Ὑπό τήν ἔννοιαν ταύτην, στερεῖται οἱουδήτινος νοήματος ἡ διά τῶν γραμμάτων τῆς Ὑμετέρας Μακαριότητος καταβαλλομένη ἀντιφατική προσπάθεια μεταθέσεως τῆς προσοχῆς ἀπό τῶν συγχρόνων πραγματικῶν ζητημάτων εἰς τά ἀναχρονιστικά σχήματα τῶν πανσλαβιστικῶν συγχύσεων, ὡς πρός τό εἰδικώτερον περιεχόμενον τῆς κανονικῆς ἀποστολῆς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ. Ἡ Ὑμετέρα Μακαριότης γνωρίζει καλῶς ὅτι ἡ τοιαύτη ἄκριτος ἀναμάσησις αὐθαιρέτων νομοκανονικῶν συλλογισμῶν παρωχημένων πλέον ἐποχῶν, οὔτε τά ἀπαράγραπτα κανονικά δίκαια τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου δύναται καθ᾽ οἱονδήποτε τρόπον νά θίξῃ, οὔτε εἰς ἀντικανονικάς ἀξιώσεις νά παράσχῃ οἱονδήποτε κανονικόν ἔρεισμα. Ἐν τούτοις, συντηρεῖ μίαν σχολαίαν, ἀβάσιμον καί ἀλυσιτελῆ σύγχυσιν εἰς τήν ὅλην λειτουργίαν τῶν διορθοδόξων σχέσεων, ἥτις, καίτοι δέν ἀπειλεῖ τήν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὑποθάλπει, ὡς μή ὤφελεν, ἀποδοκιμασθείσας ἤδη νοσηράς ἐθνοφυλετικάς φαντασιώσεις εἰς μίαν κρίσιμον διά τήν πνευματικήν ἀποστολήν τῆς Ὀρθοδοξίας ἐποχήν.
Οὕτως, ἡ ὑπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐμμονή εἰς τήν θεραπείαν τῶν δι᾽ ἐπισήμων καί ἀποδεδειγμένων βιαίων ἐπεμβάσεων τοῦ σταλινικοῦ καθεστῶτος τῆς πρώην Σοβιετικῆς Ἑνώσεως προκληθέντων τραυμάτων εἰς τό σῶμα τῶν ὑπό τόν δυναστικόν ζυγόν αὐτῆς ὑπαχθεισῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὧν πεῖραν πικράν ἔσχεν καί ἡ Ἁγιωτάτη Ἐκκλησία τῆς Ρωσσίας, εἰς οὐδέν ἄλλο ἀποβλέπει εἰ μή εἰς τήν ἀποκατάστασιν τῆς τότε δεινῶς τρωθείσης Ὀρθοδόξου κανονικῆς τάξεως. Ἡ μέριμνα αὕτη εἶναι ὀφειλετική κανονική εὐθύνη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ἔναντι τῆς διαχρονικῆς κανονικῆς συνειδήσεως τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἵνα μή περιστασιακαί συγχύσεις ἤ μονομερεῖς διεκδικήσεις παραβλάψουν τά ἀμετάθετα ὅρια τῆς κανονικῆς παραδόσεως, ἅ ἔθεντο οἱ Πατέρες ἡμῶν καί ἐν οἷς ἐλαμπρύνθη ἡ Ὀρθοδοξία ἐν περιστάσεσι παντοίαις καί ἐν καιροῖς χαλεποῖς. Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία γνωρίζει ὅτι οὕτως ἐνεργοῦσα ἀπαρέσκει τοῖς ἄλλως φρονοῦσιν, ἀλλά γνωρίζει ἐπίσης ὅτι οὕτως ἐνεργοῦσα προασπίζεται τά συμφέροντα τῇ Ὀρθοδοξίᾳ, ἐν οἷς καί τά τῶν ἄλλως φρονούντων, διότι οὐδείς ὠφελεῖται μέν ἐκ τῶν περιστασιακῶν ἀντιθέσεων, ἀλλά ζημιοῦται ἡ Ὀρθοδοξία περί τά καίρια καί σημαντικά.
Ἐπί δέ τούτοις, περιπτυσσόμενοι τήν Ὑμετέραν Μακαριότητα φιλήματι ἁγίῳ διατελοῦμεν μετά τῆς ἐν Κυρίῳ ἀγάπης καί ἐξιδιασμένης τιμῆς.
βδ´ Ἰουνίου ζ´
Τῆς Ὑμετέρας σεβασμίας Μακαριότητος
ἀγαπητός ἐν Χριστῷ ἀδελφός
+ ὁ Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος