Ιερά Μονή Βατοπεδίου: αμύθητη περιουσία
Ιερά Μονή Βατοπεδίου: αμύθητη περιουσία
Η Ιερά Μονή Βατοπεδίου διαθέτει τεράστια ακίνητη περιουσία όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε δεκάδες άλλες χώρες. Μεταξύ αυτών, η Βουλγαρία, η Σερβία, η Ρουμανία, η Μολδαβία, η Κύπρος -ακόμα και σε περιοχές της Μικράς Ασίας!
Περιουσία που αποτιμάται σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ, καθώς πρόκειται για καλλιεργήσιμες εκτάσεις, οικόπεδα, κατοικίες, ξενοδοχεία και κάθε λογής επιχειρήσεις, έως και μεταλλεία! Η ηγεσία της μονής αξιοποιεί διακεκριμένους νομικούς που έχουν καλές διακρατικές επαφές και συνεργασίες, ώστε να τα διεκδικήσουν, από κυβερνήσεις ή απλούς πολίτες, χρησιμοποιώντας είτε έγγραφα με χρυσόβουλα από βυζαντινούς αυτοκράτορες (όπως έγινε με τη λίμνη Βιστονίδα), είτε γραπτές μαρτυρίες από διαπρεπείς προσωπικότητες που έζησαν πριν από δύο, τρεις, ακόμα και τέσσερις αιώνες! Στο αρχείο της μονής άλλωστε βρίσκονται 310.000 έγγραφα (χρυσόβουλα βυζαντινών αυτοκρατόρων, πατριαρχικά σιγίλια κ.λπ.) και άλλα 2.050 χειρόγραφα, από τα οποία το 1/3 είναι γραμμένα σε περγαμηνή. Και ελάχιστοι γνωρίζουν τι αναφέρουν. Η σταχυολόγηση της ακίνητης περιουσίας που επιχειρούμε σήμερα βασίζεται στα πιο επίσημα έγγραφα που διαθέτει η μονή. Δεν είναι πλήρης, αλλά ενδεικτική του τι ακριβώς είχε, έχει, διεκδικεί ή μπορεί να διεκδικήσει!
ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ
Κάποια, μάλιστα, από τα δωρηθέντα δεν αποκτήθηκαν ποτέ, παρά τη διπλωματική ή πολιτική πίεση, ενώ για κάποια άλλα απλώς κανείς δεν γνωρίζει σε ποια χέρια βρίσκονται σήμερα και, βεβαίως, πώς έγινε η μεταβίβαση!
Ξεκινώντας, λοιπόν, από τα βόρεια σύνορα μας, στη Μονή Βατοπεδίου ανήκουν:
Στη Βουλγαρία: το μονύδριο του Αγίου Νικολάου (Μεσημβρία, σήμερα Μεσέμπαρ) και η μονή Σπηλαίου (Μελένοικο).
-Στη Σερβία: μία μονή στο Βελιγράδι, πολλά μετόχια και δικαιώματα σε μεταλλεία σε διάφορες τοποθεσίες.
-Πηγαίνοντας βορειότερα, σε Ρουμανία και Μολδαβία, η ιστορία περιπλέκεται. Το Βατοπέδι, χρόνια τώρα, εφαρμόζει στο έπακρον τη φράση που αρεσκόταν να χρησιμοποιεί ο μακαριστός Χριοτόδουλος: "Εκκλησιαστική διπλωματία". Για να επιτύχει, φυσικά, την ανάκτηση των δωρηθέντων!
-Οι σχέσεις της μονής με τους ηγεμόνες των δύο πριγκιπάτων, της Μολδαβίας και της Βλαχίας (μετέπειτα Ρουμανία), ήταν στενότατες από τον 15ο αιώνα. Έτσι, μέχρι τον 19ο αιώνα η περιουσία της στην περιοχή ήταν τεράστια. Πρόσωπα που έχουν δει τα έγγραφα διεκδίκησης μιλούν για έκταση ίση με τη Μακεδονία και Θράκη.
Η μονή τα έχασε όλα, με τη δήμευση της μοναστηριακής περιουσίας από το ρουμανικό κράτος το 1863.
-Η σημερινή διοίκηση, ωστόσο, δεν έχει απεμπολήσει τα δικαιώματα της. Πριν από περίπου πέντε χρόνια ξεκίνησε ο αγώνας διεκδίκησης.
Δεν τελεσφόρησε ακόμα και συνεχίζεται. Άνθρωποι που γνωρίζουν τι συμβαίνει και το τι χρυσόβουλα έχουν ξεσκονίσει οι μοναχοί, μιλούν για μία μάχη που αναπόφευκτα έχει διπλωματικές και πολιτικές προεκτάσεις.
Το θέμα ενδιαφέρει και το Οικουμενικό Πατριαρχείο (στο οποίο ανήκει το Άγιον Όρος) και το Πατριαρχείο της Ρωσίας (Μολδαβία κ.λπ.). Αμέτοχοι δεν μένουν ούτε οι πολιτικοί. Ενδεικτική είναι η ιστορία της Μονής Γκόλια στο Ιάσιο, την πρώην πρωτεύουσα της Μολδοβλαχίας, κέντρο της Φιλικής Εταιρείας τον καιρό της ελληνικής επανάστασης.
-Ο ναός χτίστηκε το 1564 από τον Ιωάννη Γκόλια (προύχοντα της περιοχής).
Η χήρα του τον μετέτρεψε σε μοναστήρι και το αφιέρωσε στη Μονή Βατοπεδίου. Μετέπειτα, διάφοροι Μολδαβοί βοεβόδες (κάτι σαν περιφερειάρχες) παραχώρησαν χωριά των περιοχών τους, ενώ το 1660 ο Στεφανίτζα Λούπου (ηγεμόνας της εποχής) επικύρωσε την κατοχή όλων αυτών από το Βατοπέδι και το απάλλαξε από ορισμένους φόρους. Το 1828 στο Βατοπέδι ανήκαν 100.000 στρέμματα γης, κυρίως στη Βεσσαραβία (Μολδαβία)! Η Μονή Γκόλια, που πλούτισε στο πέρασμα των χρόνων από προσφορές Ελλήνων και Ρουμάνων, υπάρχει ως σήμερα.
Η ιστορία αυτή δεν είναι η μοναδική. Το Βατοπέδι φέρεται να έχει εμφανίσει έγγραφα κυριότητας και για περιουσίες σε πόλεις της Ρουμανίας, όπως το Μπαρλάδ, το Τεκούτσι, η Βράντσεα, το Ορασούλ δε Φλότσι, το Φοξάνι, η Πράχοβα, το Μπακάου (κτίριο που είχε μετατραπεί σε φυλακή, εγκαταλείφθηκε το 1885 και σήμερα βρίσκεται σε κακή κατάσταση) και την Τούτοβα.
Το παρελθόν μπορεί να στοιχειώνει τα όνειρα των Ρουμάνων και Μολδαβών αξιωματούχων,
στην Κύπρο, όμως, κάποιοι δεν κοιμούνται, με τις υποθέσεις στις οποίες φέρεται να εμπλέκεται το Βατοπέδι. Η πλειονότητα των μοναχών που ζουν σήμερα εκεί είναι Κύπριοι και είναι γνωστές οι σχέσεις του ηγούμενου της Μονής Εφραίμ με τον ετεροθαλή αδερφό του, Νίκο Κουτσού, πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κόμματος της Κύπρου και τον μητροπολίτη Λεμεσού και πρώην υποψήφιο για τον αρχιεπισκοπικό θρόνο του νησιού, Αθανάσιο. Σύμφωνα με πληροφορίες από το Σύλλογο Φίλων και Συγγενών Μοναχών, η Μονή Βατοπεδίου διεκδικεί ένα διώροφο κτίριο στην Πάφο.
Το οίκημα ανήκε (μέσω κληρονομιάς) σε κάποιον νεαρό μοναχό της μονής και βάσει του καταστατικού του Αγίου Ορους έχει περάσει αυτοδικαίως στα χέρια της. Η οικογένεια του αντιδρά, αλλά εκπρόσωποι της μονής έχουν ενημερώσει τους ενοίκους ότι θα προχωρήσουν σε έξωση. Λέγεται ότι εκεί θα κτιστεί ξενοδοχειακή μονάδα.
-Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί και η περιουσία που διαθέτει η Μονή σε περιοχές της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας: Εναν ναό και κτήματα στην Καλλίπολη, οικόπεδα στην Αφουσία της Προποντίδας, στην Τραπεζούντα, στη Φιλαδέλφεια, στα Μουδανιά και στη Σμύρνη. Βεβαίως, για να τα διεκδικήσει πρέπει να αλλάξει το καθεστώς για τις περιουσίες στην Τουρκία.
-Ο κατάλογος είναι μακρύς και πραγματικά κανείς δεν γνωρίζει τι επακριβώς ανήκει στη Μονή Βατοπεδίου, εκτός αλλά και εντός Ελλάδος. Από μία μικρή έρευνα που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης, διαπιστώνει κανείς ότι στη Μονή Βατοπεδίου ανήκουν, πέραν των όσων έχουν ακουστεί τον τελευταίο καιρό, και πολλά κτήματα, οικήματα και άλλες εκμεταλλεύσεις σε περιοχές των Σερρών, στη Λήμνο, στη Βέροια, στην Έδεσσα (μεταξύ άλλων ένα ξενοδοχείο και υδρόμυλος) και στην Άρτα.
-Πέραν όμως όλων όσα έχουν αναφερθεί, χαρακτηριστική της στάσης που τηρούν εδώ και χρόνια οι μοναχοί του Βατοπεδίου και άλλων μοναστηριών, είναι η φράση ενός διακεκριμένου επιστήμονα ο οποίος μεσολάβησε ανεπιτυχώς πριν από πέντε χρόνια, ώστε το Βατοπέδι να ανακτήσει περιουσία που είχε δωρηθεί από Έλληνα του εξωτερικού και την εκμεταλλεύονταν οι υιοί του αποθανόντα: "Τι είχαμε, τι χάσαμε! Μας ελέγχει κανείς;"
Κωνσταντίνος Θ. Κουτελίδης Ξάνθη