Η κομμουνιστική Αλβανία κρατούσε τα σύνορά της κλειστά και τον αλβανικό λαό απομονωμένο όχι μόνο από τη Δύση αλλά και από όλες τις άλλες κομμουνιστικές χώρες. Το '91, όταν τα σύνορα άνοιξαν, η Γερμανίδα φωτογράφος Jutta Benzenberg επισκέφτηκε τη χώρα και με το φακό της ήρθε σε επαφή με τον αλβανικό λαό. Μέρος αυτού του φωτογραφικού υλικού παρουσιάζεται στο γερμανικό Ινστιτούτο Γκέτε με την έκθεση «Επιβίωση στην Αλβανία - Φωτογραφίες από τους γείτονες».
Γυναίκες θρηνούν πάνω από το πτώμα ενός νεαρού άνδρα |
Με τις φωτογραφίες της μας συστήνει έναν λαό στα μάτια του οποίου διέκρινε, όπως λέει στην «Ε», «πάθος για ζωή. Παρ' όλη τη φτώχεια και το κλίμα ανασφάλειας που δημιουργούσαν οι πολιτικές αλλαγές οι άνθρωποι ζούσαν την κάθε στιγμή. Η ανέχεια δεν άγγιξε τη δίψα τους για ζωή, ήταν θλιμμένοι όχι όμως μίζεροι. Μπόρεσα να νιώσω τη θλίψη αυτού του λαού με τη ζεστή καρδιά, φτωχού σε υλικά αγαθά αλλά πλούσιου σε αισθήματα, γιατί, όπως κάθε καλλιτέχνης, έτσι και εγώ, είμαι από τη φύση μου μελαγχολικό άτομο. Αυτό που αποκαλούν καλλιτεχνική ανησυχία, πηγάζει από μια μελαγχολία του ανθρώπου ο οποίος δημιουργεί, έτσι εκδηλώνει την εσωτερική του αναζήτηση».
Η Jutta Benzenberg θέλησε να επισκεφτεί την Αλβανία όταν διάβασε ένα άρθρο στην εβδομαδιαία γερμανική εφημερίδα «Die Zeit». «Ο δημοσιογράφος εκφραζόταν με τόσο θερμά λόγια για τον αλβανικό λαό, είχε επισκεφτεί τη χώρα και οι άνθρωποι του είχαν αφήσει τις καλύτερες εντυπώσεις», λέει.
Μια μάνα κρατάει το μωρό της αγκαλιά |
Ετσι, από το '91 έως το '93 επισκέφτηκε πολλές φορές την Αλβανία, με καθοδηγητή της τον Αλβανό δημοσιογράφο, συγγραφέα και γλωσσολόγο Ardian Klosi. Σε επαφή τους έφερε ο Martin Camaj καθηγητής Αλβανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου και ένας από τους σημαντικότερους Αλβανούς ποιητές, ο οποίος πέθανε το '92. Οι φωτογραφίες που καλύπτουν την περίοδο '91-'93 περιλαμβάνονται στο φωτογραφικό άλμπουμ «Επιβίωση στην Αλβανία», τα κείμενα του οποίου υπογράφει ο Ardian Klosi, με τον οποίο η Benzenberg παντρεύτηκε τον Απρίλιο του '93.
Μια μάνα που κρατάει το μωρό της στην αγκαλιά της, γυναίκες που θρηνούν πάνω από το πτώμα ενός νεαρού άνδρα, άνδρες στο καφενείο, στιγμιότυπο από ένα γάμο, είναι κάποιες από τις εικόνες που έχει απαθανατίσει ο φακός της.
Στο εσωτερικό ενός σπιτιού μια γυναίκα μαγειρεύει κι ένα νεαρό κορίτσι κουρνιάζει στη φωτιά |
Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες της είναι φαινομενικά «σκοτεινές», αφού συνυπάρχει τόσο αρμονικά το σκοτάδι με το φως. «Κάνω ασπρόμαυρη φωτογραφία γιατί μου επιτρέπει να μεταφέρω την ατμόσφαιρα, το συναίσθημα, σε αντίθεση με την έγχρωμη που το χρώμα αποσυντονίζει το μάτι», λέει η φωτογράφος.
Ο αδελφός τού Martin Camaj, του μεγάλου Αλβανού ποιητή |
Από τις 45 συνολικά φωτογραφίες της που εκτίθενται στο Γερμανικό Ινστιτούτο οι 19 είναι πορτρέτα, τα οποία έκανε από το '99 έως το 2003 και περιλαμβάνονται στο φωτογραφικό της άλμπουμ «Sombre Beauty», τα κείμενα του οποίου και πάλι υπογράφει ο σύζυγός της. Ανθρωποι όλων των ηλικιών ποζάρουν στο φακό της, παιδιά, έφηβοι, άνδρες - γυναίκες, ηλικιωμένοι, όλοι μαζί συνυπάρχουν, συμβιώνουν, συνθέτουν και εκφράζουν αυτό που αποκαλούμε ζωή. «Από την πρώτη στιγμή που πάτησα το πόδι μου στη χώρα ερωτεύτηκα το λαό, το ότι δεν φοβούνται να εκφράσουν αυτό που νιώθουν, γι' αυτό και ένιωσα αμέσως οικειότητα μαζί τους. Εκεί ανακάλυψα τη βαλκανική καρδιά που χτυπά μέσα μου. Ωστόσο, άρχισα να ασχολούμαι με προσωπογραφίες το '99, γιατί θέλησα να ωριμάσει πρώτα η σχέση μου μαζί τους», εξηγεί η κ. Benzenberg.
Η Jutta Benzenberg, που από το '99 ζει μόνιμα στα Τίρανα με το σύζυγό της και τις δύο κόρες τους, 11 και 13 χρόνων, εργάζεται ως σχεδιάστρια και φωτογράφος στο διεθνές αεροδρόμιο των Τιράνων.
**Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 31 Ιανουαρίου και είναι ανοιχτή στο κοινό από Δευτέρα έως Πέμπτη 9 π.μ.-9 μ.μ., Παρασκευή 9 π.μ.-7 μ.μ. και Σάββατο 9 π.μ.-1 μ.μ. στο φουαγέ του Ινστιτούτου Γκαίτε Αθηνών (Ομήρου 14-16, τηλ. 210-3661000).ΝΑΥΣΙΚΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗ