ΣΤΟ ΨΕΥΔΟΚΡΑΤΟΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ
Σούλι και Σουλιώτες
Του Περικλη Κοροβεση
Του Περικλη Κοροβεση
Κάποια επίθετά μας είναι πολύ συνηθισμένα. Οπως π.χ. Αρβανίτης, Αρβανιτάκης, Βούλγαρης, Βουλγαράκης, Χατζής, Χατζη-Χρήστος ή, ακόμα, Μαυροβουνιώτης, Γερμανός ή Γάλλος. Μερικά από αυτά τα ονόματα συμβαίνει να είναι και διάσημα από καλλιτεχνικές, εμπορικές ή πολιτικές επιδόσεις. Αλλοι μάς είναι γνωστοί ως εθνικοί ήρωες από την Επανάσταση του '21, όπως ο Βάσος Μαυροβουνιώτης και ο Χατζη- Χρήστος. Λίγοι σκέφτονται πως αυτά υποδηλώνουν μια άλλη χώρα προέλευσης ή άλλης θρησκείας,* που κάποτε στο μακρινό ιστορικό παρελθόν αυτής της χώρας ήρθαν και εγκαταστάθηκαν εδώ χωρίς να αλλοιώσουν την εθνική μας ταυτότητα, όπως αυτή επιβλήθηκε από το κράτος - έθνος.
Περάσαμε ακόμα μια ανούσια και βαρετή εθνική γιορτή με στρατιωτικές και μαθητικές παρελάσεις, που λειτουργεί ως άλλοθι της ιστορικής αμνησίας. Ενα εξαιρετικά σύνθετο ιστορικό γεγονός, όπως η γέννηση ενός κράτους-έθνους, δεν ξεπετάγεται με μια παρέλαση και έναν δεκάρικο από κάποιο εντενταλμένο δάσκαλο, που συχνά βαριέται περισσότερο από τους μαθητές του. Η Ιστορία του '21 χρειάζεται να απαλλαγεί από τον ελληνοκεντρισμό της και από τους μύθους της. Είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια τα πράγματα βελτιώνονται.
Κανείς δεν μιλάει πια ούτε για κρυφά σχολειά ούτε για το λάβαρο της Αγίας Λαύρας, που ουδέποτε υψώθηκε. Απλά αυτό συμβολοποιήθηκε για να ενιαιοποιήσει τις διαφορετικές εξεγέρσεις στην Πελοπόννησο και να ενωθεί με την επίσημη κρατική θρησκεία.
Δεν είναι αρμοδιότητα της στήλης να κάνει Ιστορία. Αλλά μερικά πράγματα τα έχουμε μάθει τόσο ανάποδα στο σχολειό που καταλήγουμε να μην ξέρουμε την Ιστορία μας. Είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια άνθηση της ελληνικής ιστοριογραφίας και πολλά πράγματα μπαίνουν στη θέση τους. Αλλά πότε θα φτάσουν στα σχολειά και θα γίνουν διδακτέα ύλη; Μου λένε πως η νέα γενιά των σχολικών βιβλίων της Ιστορίας, που θα εισαχθούν στην εκπαίδευση από τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, μπορεί να έχουν αποσιωπήσεις, αλλά κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Μακάρι και μπράβο αν είναι έτσι.
Για το Σούλι και τους Σουλιώτες είχαμε μάθει στο σχολειό πως ήταν οι ενσαρκωτές της αρχαίας Ελλάδας και συνέχιζαν την αδιάσπαστη εθνική εποποιία της τρισχιλιετούς Ιστορίας μας και οι Οθωμανοί ήταν οι νέοι Μήδοι. Αυτοί ξεκίνησαν την Επανάσταση του '21 σαν νέοι Λεωνίδες που φυλάσσουν τις νέες Θερμοπύλες του Ελληνισμού.
Αυτόν το μύθο έρχεται να καταρρίψει η ερευνήτρια Βάσω Δ. Ψιμούλη με το βιβλίο της «Σούλι και Σουλιώτες», που βρίσκεται ήδη στην τρίτη του έκδοση και εκδόθηκε από το «Βιβλιοπωλείο της Εστίας». Πρόκειται για μία βελτιωμένη έκδοση της διδακτορικής διατριβής που υποστηρίχθηκε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο το 1995.
Οι Σουλιώτες δεν ήταν Ελληνες αλλά Αλβανοί, που εγκαταστάθηκαν εκεί στα μέσα του 14ου αιώνα, εποχή μετακινήσεων ημινομαδικών ομάδων που ήδη βρίσκονταν στη Θεσσαλία, την Αττική και την Πελοπόννησο. Κυριάρχησαν στην περιοχή του όρους Σουλίου, συγκρούστηκαν με τον Αλή Πασά, νικήθηκαν και εκτοπίστηκαν στα Επτάνησα, τα χωριά τους ερήμωσαν. Ακόμα και σήμερα είναι αραιοκατοικημένα και οι σημερινοί τους κάτοικοι προέρχονται από άλλες γειτονικές περιοχές.
Οι Σουλιώτες επανέρχονται από τα Επτάνησα για να πάρουν μέρος στην Επανάσταση του '21. Οι Μποτσαραίοι και οι Τζαβελαίοι γίνονται εμβληματικές ηρωικές οικογένειες και συνεισφέρουν στη διαμόρφωση του κράτους - έθνους ως Ελληνες πια, όπως και πολλοί άλλοι που ήρθαν να πολεμήσουν από τα Βαλκάνια και μπήκαν στο Πάνθεον των ηρώων (Μαυροβουνιώτης, Χατζη-Χρήστος).
Τελικά ποια ήταν η σύνθεση του πληθυσμού της Ελλάδας το 1821; Η ιστορική έρευνα δεν μας έχει απαντήσει ακόμα. Από το θρήσκευμα δεν μπορείς να βγάλεις άκρη. Υπήρχαν και μουσουλμάνοι Ελληνες, υπήρχαν χριστιανοί Αρβανίτες. Αλλά ούτε από τη γλώσσα. Αυτό που είναι βέβαιο είναι πως όσοι πολέμησαν, δικαιωματικά έγιναν Ελληνες. Τα υπόλοιπα τα ανέλαβε ο 19ος αιώνας. Μήπως κάποιοι που αρνούνται να κάνουν σημαιοφόρο Αλβανό μαθητή πρέπει να το ξανασκεφτούν; Είναι ο καλύτερος τρόπος να τιμήσουμε τους Σουλιώτες.
Το βιβλίο της Βάσως Ψιμούλη είναι μια υποδειγματική επιστημονική έρευνα και παρά την πληθώρα των στοιχείων (φαίνεται να τα έχει εξαντλήσει όλα) διαβάζεται και σαν εκλεκτή λογοτεχνία.
* Χατζής σημαίνει προσκυνητής στη Μέκκα.