Πόσοι από τους επισκέπτες, ίσως και μόνιμοι κάτοικοι της Εύβοιας, καταλαβαίνουν τι σημαίνουν πολλά τοπωνύμια της νότιας, κυρίως, Εύβοιας; Λ.χ. ότι η περιοχή Γκούρι Μάδι στα Ελληνικά, σημαίνει «μεγάλη πέτρα», η περιοχή Τσούκα, «κορυφή», Βρέστιζα «αμπελάκι»; Οτι το ακτωνύμιο Μπέρκα σημαίνει «κοιλιά», το Σπέλα «σπηλιά», το Αρλέζα «μικρή αγριελιά»; Οτι «Bithgoxi» ονόμασαν οι Αρβανίτες την περιοχή των Μπιθηκώτσηδων; Ενα πλουσιότατο «λεξικό» των Αρβανιτών της Εύβοιας, μοναδική «τράπεζα» διαφύλαξης της ιστορίας, των αγώνων, των τραγουδιών, μύθων, γιορτινών και μη εθίμων, προφορικών και γραπτών μαρτυριών για την καθημερινή ζωή στο σπίτι, στο χωράφι, στη θάλασσα, για τη διατροφή, ακόμα και για τη λαϊκή ιατρική, είναι το βιβλίο του Τίτου Γιοχάλα «Εύβοια -Τα Αρβανίτικα» (εκδόσεις Πατάκη). Πρόκειται για μια ακόμη σημαντική ιστορική, λαογραφική και γλωσσολογική μελέτη του πολυγραφότατου, βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών, ερευνητή της ιστορίας και του πολιτισμού των αρβανίτικης καταγωγής Ελλήνων. Ο Τ. Γιοχάλας, μετά από σπουδές Αλβανολογίας στο εξωτερικό, έστρεψε την ερευνητική δουλιά του σε εντελώς ανεξερεύνητες πτυχές της ιστορίας και του πολιτισμού των Αλβανών, που από το 15ο αιώνα άρχισαν να μεταναστεύουν στην Ιταλία (Ρώμη, Κάτω Ιταλία, Σικελία) και βέβαια στην Ελλάδα.Η έρευνα του Τ. Γιοχάλα για τη γλώσσα, τα έθιμα, την ιστορία, τη ζωή των Αρβανιτών στην Εύβοια, άρχισε το 1987, από το βορειότερο αρβανιτόφωνο χωριό, την Αχλαδερή, έφτασε στα απροσπέλαστα χωριά του Καβοντόρου και συνεχίστηκε μέχρι το νοτιότερο και την Κάρυστο, έως το 2001. Με τη μελέτη του (712 σελ.), σε 65 αρβανιτόφωνα και πρώην αρβανιτόφωνα χωριά και οικισμούς, κατέγραψε τη γλώσσα σε μαγνητόφωνο, μετέγραψε στην αλβανική γραφή και μετέφρασε στα ελληνικά την ιστορία, τη γλώσσα, τους μύθους, τα τραγούδια, τις εθιμικές παραδόσεις, την καθημερινή ζωή, το μόχθο, τα βάσανα, τους αγώνες - όχι μόνο στο '21 αλλά και στον 20ό αιώνα - των τυραννισμένων, καλοσυνάτων, φιλόξενων, εξελληνισμένων Αρβανιτών, που... παρακινημένοι από τους Βενετούς κυρίαρχους του νησιού, στις αρχές του 15ου αιώνα, εγκαταστάθηκαν σ' αυτό, ρίζωσαν και το μύραναν με τραγούδια σαν κι αυτό: «Κορίτσι με τον άνεμο και με την τραμουντάνα,/ στον ουρανό βάζει πανί στα σύννεφα το 'φαίνει./ Με φιλτιζένιο αργαλειό, με ασημένιο χτένι./ Βάζει φωτιά στον αργαλειό, στο φιλντιζένιο χτένι./ Κι αντρίκεια ρούχα φόρσε κι άρματα παραγγέλνει./ Και πήρε γύρω τα χωριά, συνάζει παλικάρια(...)».
www1.rizospastis.gr/story.do?id=1823573&publDate=
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ : Η αρβανιτολαλιά της Εύβοιας
