Ηρθε επιτέλους η στιγμή το αλβανικό θέατρο να συναντηθεί για τα καλά, χωρίς ελληνικά δεκανίκια, με την αρχαία ελληνική τραγωδία. Το Εθνικό Θέατρο των Τιράνων, ενώ πρόπερσι ανέβασε την πρώτη στην ιστορία του αρχαιοελληνική τραγωδία, την «Εκάβη», μετακαλώντας τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο για να «ανοίξει» τον δύσβατο δρόμο, φέτος αποφάσισε να κονταροχτυπηθεί με την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή αποκλειστικά με τις δικές του δυνάμεις.
Λαέρτης Βασιλείου και Αδονι Φιλίπι σε πλατεία της Αθήνας. «Στο Εθνικό μας Θέατρο», λέει ο δεύτερος, «υπάρχει κύμα ανανέωσης. Επί κομμουνισμού οι τραγωδίες, γέννημα της δημοκρατίας, δεν είχαν θέση» Τη σκηνοθεσία επωμίστηκε ο Αδονι Φιλίπι. Εκτός από τα αλβανικά στρατευμένα έργα που έπρεπε λόγω καθεστώτος να «υπηρετήσει», έχει σκηνοθετήσει Τσέχοφ, Γούντι Αλέν, Μάμετ, Ιονέσκο και Τένεσι Ουίλιαμς.«Νιώθω τυχερός», δηλώνει. «Εχω ερωτευτεί την Ηλέκτρα».
Η τραγωδία θα κάνει πρεμιέρα στην κεντρική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου της Αλβανίας, στα Τίρανα, στις 5 Μαρτίου. Και όλοι οι συντελεστές της θεωρούν αυτονόητο ότι θα έπρεπε να μετακληθεί στο Φεστιβάλ της Αθήνας.
Τι έφταιξε και άργησε τόσο πολύ το Εθνικό σας να ανεβάσει αρχαία ελληνική τραγωδία;
«Η κομμουνιστική δικτατορία, η έλλειψη ελευθερίας. Ημασταν μια χώρα κλειστή για περίπου μισό αιώνα και το ρεπερτόριο του Εθνικού ελεγχόταν εξ ολοκλήρου από το Κόμμα. Οι τραγωδίες γεννήθηκαν στη δημοκρατία. Δεν ταιριάζουν με μία δικτατορία ούτε με τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Σήμερα, όμως, στο Εθνικό Θέατρο υπάρχει ένα κύμα ανανέωσης και θέληση να ασχοληθούμε επιτέλους με την αρχαία τραγωδία. Θεωρώ μεγάλη τύχη το ότι γεωγραφικά είμαστε γείτονες. Νομίζω ότι αυτό ισχύει και πολιτιστικά».
Η «Ηλέκτρα» είναι μια τραγωδία που «μιλά» στους Αλβανούς;
«Ο μύθος της Ηλέκτρας, η εκδίκηση, απαντάται αυτούσιος στην Αλβανία. Η βεντέτα διατρέχει όλη τη χώρα, ιδίως στον βορρά. Πάνω στο πρόσωπο της Ηλέκτρας ακουμπούν ατομικές και συλλογικές ανησυχίες. Είναι το σημείο που καταλαβαίνεις ότι τα έργα αυτά είναι διαχρονικά. Υπάρχουν σήμερα οικογένειες σαν της Κλυταιμνήστρας. Και πιστεύω ότι οι Ηλέκτρες είναι απαραίτητες σε κάθε εποχή».
Πώς τη δουλέψατε; Η μέθοδος Στανισλάβσκι, που αποτελεί τη βάση της Ακαδημίας σας, σας χρησίμευσε καθόλου;
«Προσπαθώ να αναλύσω τον χαρακτήρα μέσα απ' το ρυθμό. Ο αέρας που περικλείει την τραγική ηρωίδα, πρέπει να έχει αυτή τη μουσικότητα. Αν καταφέρουμε να εισχωρήσουμε βαθιά στο κείμενο, η παράσταση θα γλιτώσει από έναν συναισθηματισμό της ανάμνησης. Είναι ένα στοίχημα. Οχι αποκλειστικά θεατρικό αλλά και ιδεολογικό, φιλοσοφικό. Για τη θεατρολογική ανάλυση μας βοηθά η καθηγήτρια στο Univercity of London Δήμητρα Κοκκίνη. Τα "ζωτικά" στοιχεία της τραγωδίας μάς είναι οικεία - η μουσική, ο ρυθμός. Ως λαοί πρέπει να έχουμε κοινή ρίζα».
Τα χορικά πώς τα αντιμετωπίσατε;
«Το πόσο μοιάζουμε οι δυο λαοί, το βλέπουμε στο θρήνο μας. Τον θρήνο του χορού τον διασώζω. Στα υπόλοιπα χορικά θα προσπαθήσω να ερευνήσω κι άλλες πλευρές, πέρα απ'το άσμα. Ο καθρέφτης, που ενδυναμώνει όλο το συναισθηματικό τοπίο του έργου, είναι ο Χορός. Δεν θέλω να κάνω μια παράσταση που να είναι στο τώρα, όπως δεν θέλω και μια παράσταση που να θυμίζει αγγεία. Κάνουμε κι έναν συμβολισμό: το σκηνικό είναι ένα σπασμένο αβγό. Συμβολίζει τη γέννηση και τη μήτρα».
Ποια είναι η κατάσταση, η ταυτότητα του σύγχρονου αλβανικού θεάτρου;
«Ενώ κάποτε αποτελούσε όπλο για την ιδεολογία, σήμερα είναι εφάμιλλο των υπόλοιπων βαλκανικών χωρών. Οι δρόμοι στο μεταξύ, από το 1990 ώς σήμερα, έχουν ανοίξει. Κι ο καθένας προσλαμβάνει ό,τι θέλει».
«Θέλουμε η «Ηλέκτρα» να 'ρθει στην Αθήνα»
Η «Ηλέκτρα» είναι μια 100% αλβανική παραγωγή, αλλά υπάρχουν κάποιες κρυφές... ελληνικές «λεπτομέρειες». Διότι υπάρχει στην παράσταση ένας Ελληνοαλβανός. Ο Λαέρτης Βασιλείου. Δεν μετέφρασε μόνο την τραγωδία, πατώντας στη μετάφραση (απ' τα αρχαία ελληνικά) του Δημήτρη Μαυρίκιου. Υποδύεται και τον Ορέστη.
Ο θίασος της αλβανικής «Ηλέκτρας». Την τραγική ηρωίδα υποδύεται η Λουίζα Τζουβάνι, που ήταν η Ανδρομάχη στις «Τρωάδες» του Εθνικού Θεάτρου των Τιράνων «Αφησα τη θεατρική σεζόν στην Αθήνα και τα καλά λεφτά της, ακύρωσα τα πάντα και ήρθα στα Τίρανα. Εχω νοικιάσει ένα διαμέρισμα. Τη μία κόβεται το νερό, την άλλη το ρεύμα. Δεν πειράζει. Ηξερα ότι στην πόλη επικρατεί αυτή η κατάσταση», αποκαλύπτει.
Το ίδιο ισχύει, όμως, και θεατρικά. «Στα Τίρανα δεν συναντάς τον πειραματισμό της Αθήνας. Ούτε θα έρθει ποτέ στην Αλβανία ο Γκότσεφ. Η χώρα δεν έχει έναν Βογιατζή ή έναν Τερζόπουλο».
Εχοντας συνεργαστεί με τα Εθνικά Θέατρα της Αλβανίας και της Ελλάδας μπορεί να τα συγκρίνει. «Το Εθνικό των Τιράνων είναι πάρα πολύ φτωχό. Εχει πέντε παραγωγές τον χρόνο. Οι 40 μόνιμοι ηθοποιοί κάνουν πρόβες σε παγωμένες αίθουσες, για ελάχιστα λεφτά. Κάνουν θέατρο με αυταπάρνηση», λέει. Αυτό τον συγκινεί ιδιαίτερα.
Η Αλβανία είναι, μας υπενθυμίζει, πιο κοντά στην Ελλάδα από τα Σκόπια και την Ιταλία. «Ερχονται στην Αθήνα ο Καστελούτσι κι ο Ουνκόφσκι και δεν έρχονται Αλβανοί; Θα κάνω ό,τι μπορώ για αυτό. Και φυσικά θέλουμε η "Ηλέκτρα" να έρθει στην Αθήνα».
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=133572