Η ίδια η έννοια της φίλης χώρας είναι προβληματική. Είμαι φίλος με τον γείτονα μου τον Χάρη, τον χαιρετώ και με χαιρετά, λύνουμε τυχόν μικροπροβληματάκια, λέμε τις κουβέντες μας, πίνουμε κάποτε και κανένα ποτό, κλπ, κλπ.
Στο επίπεδο των χωρών μπορεί να ισχύουν παρόμοιες διευθετήσεις αν δυο χώρες είναι δίπλα – δίπλα. Αν η μια χρειαστεί κάτι από την άλλη, να σβήσει ας πούμε μια πυρκαγιά, να αντιμετωπίσει μια άλλη φυσική καταστροφή είναι φυσιολογική η φιλική βοήθεια. Βοήθεια μπορούν να δώσουν και άλλες χώρες, αλλά η γειτονία είναι σημαντικός παράγοντας στη «φιλική» σχέση δυο χωρών,
Γιατί όσο μακραίνει η απόσταση, μπαίνουν όχι εμπόδια, αλλά διεθνείς συμβάσεις, διεθνείς διευθετήσεις, παντός είδους συμφέροντα, και ίσως λίγες αρχές.
Θυμάμαι ακόμα τον Ιούλη του 1974. Θυμάμαι τον μπαρουτοκαπνισμένο αποπνικτικό ουρανό της Λευκωσίας, στον οποίο οργίαζαν τα τουρκικά μαχητικά αεροπλάνα. Έβγαζαν ένα τρομακτικά συγκλονιστικό ήχο, ό οποίος συνοδευόταν κάποτε από εκρήξεις των βομβών που άφηναν ή ακόμα με το ξερό κροτάλισμα των πολυβόλων τους.
Μέσα στο αφελές παιδικό μου μυαλό πίστευα πως από στιγμή σε στιγμή θα έκαναν την εμφάνιση τους «φιλικά» αεροπλάνα για να νικήσουν τους Τούρκους. Όχι, δεν περίμενα ελληνικά, αεροπλάνα που λογικά θα ήταν η πρώτη επιλογή, αφού κάπου γνώριζα πως η Ελλάδα δεν τραβούσε να κάνει τέτοιο πράγμα. Παρά το γεγονός πως ήμουν μικρός, ήξερα πως η Ελλάδα βρισκόταν υπό καθεστώς χούντας, και σε κατάσταση διάλυσης. Ανέμενα λοιπόν αεροπλάνα, Ρωσικά αεροπλάνα. Μαχητικά της μεγάλης φίλης χώρας που θα έδιωχναν τον Τουρκικό εφιάλτη.
«Φίλης» χώρας;
Τα κόκκινα αεροπλάνα δεν ήρθαν το 1974. το Κυπριακό συνέχισε να υπάρχει και να δρατζιάζει, η Ρωσία έπαψε να είναι πλέον κόκκινη, αλλά κάποιοι δικοί μας το ξεχνούν και το προσπερνούν αυτό. Η Ρωσία αποτελεί σήμερα ίσως την πιο σκληρή μορφή του ανεξέλεγκτου καπιταλισμού, με έντονες εκφράσεις υπερβολικού πλούτου και μεγάλης φτώχιας, ενώ οτιδήποτε έχει σχέση με τον πάλε ποτέ κομουνισμό, θεωρείται από περιθωριακό μέχρι ακραίο.
Είναι λοιπόν τουλάχιστον αφελές να νομίζουν κάποιοι από τους πολιτικούς μας πως η στάση της χώρας αυτής μπορεί να είναι «φιλική» προς την Κύπρο. Ακόμα και αν το 1974 μπορούσε να ισχύσει κάποιου είδους κομμουνιστικής αλληλεγγύης – κάτι αμφίβολο, αφού η Κύπρος από τότε *δεν* είχε σχέση με εκείνο το σύστημα, η συνεχής επίκληση της «φίλης» χώρας γίνεται πλέον γελοία.
Γελοία γιατί εγώ νομίζω πως η Ρωσία δεν έχει ψηλά στις προτεραιότητες της την λύση του Κυπριακού, αφού μάλλον την συμφέρει η διατήρηση και διαιώνιση του. Μη λύση του Κυπριακού σημαίνει συνεχή ένταση στο τρίγωνο Ελλάδας – Τουρκίας – Κύπρου. Διατήρηση της έντασης υπονομεύει τη συνεργασία μεταξύ των τριών χωρών, οι οποίες είναι φυσικό να αναζητήσουν συμμάχους, δίνοντας έτσι ρόλο στην Ρωσία. Λυμένο Κυπριακό = μη ρόλος για τη Ρωσία. Με το ίδιο σκεπτικό μπορούμε να δούμε και την άλλη πλευρά του νομίσματος: λύση του Κυπριακού στις παραμέτρους που λίγο – πολύ όλοι γνωρίζουμε, συμφέρει σε ΗΠΑ, Αγγλία, και γενικά τους δυτικούς. Το σκηνικό διπολισμού, και εμπλεκομένων, αντιθέτων μάλιστα συμφερόντων, είναι στημένο. Ένα σκηνικό που ξεκινά από τα συμφέροντα των μεγάλων χωρών ανεξαρτήτως των συμφερόντων και επιλογών των Κυπρίων.
Συντήρηση του προβλήματος κρατά την Τουρκία σε απόσταση από την ΕΕ. Είναι φυσικό πως μια τέτοια κατάσταση δίνει περισσότερες ευκαιρίες συνεργασίας Τουρκίας – Ρωσίας, κάτι που σίγουρα συμφέρει και στους δυο. Και ίσως υπονομεύει τα συμφέροντα άλλων χωρών.
Το 2004 είχε γίνει προσπάθεια να δώσει το Συμβούλιο Ασφαλείας εγγυήσεις εφαρμογής του σχεδίου Ανάν μετά από πιθανή του έγκριση του από τις δυο κοινότητες. Με επιμονή της Ρωσίας (κατόπιν ενεργειών της κυβέρνησης Τάσσου Παπαδόπουλου), το ψήφισμα δεν πέρασε. Δε λέω πως θα άλλαζαν τα πράγματα αν ψηφιζόταν, αλλά χάσαμε την ευκαιρία να έχουμε ένα προηγούμενο, και ένα κεκτημένο, πως δηλαδή η όποια μελλοντική λύση, θα έπρεπε να έχει τις εγγυήσεις του ΟΗΕ.
Ακόμα μια εγκληματική συνέπεια της προεδρίας του Τάσσου…
Ας δούμε κάτι τελευταίο: Αρχές! Πάνω στις οποίες υποτίθεται βασίζονται οι σχέσεις Κύπρου Ρωσίας, και πάνω στις οποίες βασίζεται η πολιτική της μεγάλης χώρας. Δηλαδή πάνω σε αρχές στηρίζεται και η πολιτική της Κύπρου; Σε σχέση με τους Παλαιστινίους, σε σχέση με το Κατάρ, σε σχέση με τη Κούβα; Η μήπως οι πράξεις των κρατών αφετηρία έχουν τα συμφέροντα τους, και κάποτε την απηρχαιωμένη τους ιδεολογία;
Και αν μια πολιτική βασισμένη στα συμφέροντα είναι προβλέψιμη, αφού βασίζεται σε κάποιου είδους ορθολογισμό, πολιτικές που βασίζονται σε «αρχές» και «ιδεολογίες» μπορεί να μας προσφέρουν περίεργες εκπλήξεις.
Καλή επιτυχία λοιπόν στον υπουργό εξωτερικών ο οποίος πραγματοποιεί επίσκεψη στη Μόσχα. Ας βρει τρόπο να φέρει περισσότερους τουρίστες, και περισσότερα ξεπλυμένα Ρωσικά κεφάλαια. Γιατί μόνο στο βαθμό που θα μεγιστοποιηθούν και ενταθούν τέτοιου είδους σχέσεις είναι δυνατόν να ταυτιστούν έστω και λίγο τα συμφέροντα της μικρής Κύπρου και της μεγάλης Ρωσίας.