O Δημήτριος Υψηλάντης μαθαίνει την είδηση της συμμαχίας των Σουλιωτών με τούς Αλβανούς καί τούς καρπούς πού έδωσε στην Ήπειρο,καί γράφει τον Αύγουστο τού 1821 από την πολιορκία της Τριπόλεως...
«Προς τους ανδρείους καί πιστούς συμμάχους καί αρχηγούς Άγο Βασιάρη,Τσέγκο μπέη,Μούρτο Τσάλη,Ταχίρ Αμπάζη,Σουλεϊμάν Μέτο καί λοιπούς Τόσκηδες...»,
συγχαίροντας καί ενθαρύνοντας τους στο κίνημάτους.
«Αλλά εσείς ω αντρείοι Τόσκηδες,δεν κατάγεσθε ούτε από τούς μικρόψυχους Ανατολίτας,ούτε από τούς αδόξους Σκύθας.Είσθε απόγονοι των προγόνων μας ηρώων,καί τώρα,ενωθέντες με ημάς διά την ελευθερία,θεωρείσθε ως αδελφοί μας.
Αφ'ού ο Παντοδύναμος θεός καί πρώτος υπερασπιστής της ελευθερίας μας χαρίση αυτό το ουράνιον καλόν,θέλομεν σας έχει πάντοτε συμμετόχους καί το ονομά σας θέλει μείνει,χωρίς αμφιβολίαν αθάνατον,ακουόμενον καί δοξαζόμενον είς όλα τα βασίλεια της γης...».
Ο επαναστατημένος λαός ενθουσιάζεται στο άκουσμα αυτής της συμμαχίας καί η ελληνική μούσα δεν μένει αμέτοχη στην γενική εκδήλωσι τού θαυμασμού καί της αγάπης των Ελλήνων προς τούς Αρβανίτες,χριστιανούς καί μουσουλμάνους της Τοσκαριάς.Στην χειρόγραφη εφημερίδα τού Μεσολογγίου«Αιτωλική»της 10 Σεπτεμβρίου τού 1821,είναι δημοσιευμένο ένα ποίημα με τον τίτλον«Άσμα της περιφήμου συμμαχίας των ενδόξων Αλβανών μετά των ηρώων Ελλήνων της Ηπείρου».
Αγάδες της Αλβανιτιάς τού Λιούμ Τεπελένας
καί σείς από τα άντικρυς χωρία της Δερβένας,
η φήμη σας ωνόμασε πύργους εμπιστοσύνης,
γνήσια τέκνα της τιμής καί της ευγνωμοσύνης.
( Ιωάννης Βηλαράς)
Απευθύνεται το ποίημα προς τον στρατάρχη Μουχουδάρη καί τούς οπλαρχηγούς Ταχίρ Αμπάζη,Μούρτο Τσάλη,Τσέγκο Λιάμτση,καί προς τον Αλή πασά.
Μαζί με αυτούς εκθειάζει τούς Σουλιώτες καί Ρουμελιώτες ήρωες,Μποτσαραίους,Φωτομαραίους,Τζαβελαίους,Γώγο Μπακόλα,Ανδρέα Ίσκο,Αλέξη Βλαχόπουλο,Δημήτρη Μακρή,Κωνσταντίνο Χορμόβα,Οδυσσέα Ανδρούτσο,Γκούρα,Πανουργιά,Διάκο,Δυοβουνιώτη,καί Μανίκα.
Κατά τα μέσα Νοεμβρίου τού 1821,οί Σουλιώτες οπλαρχηγοί Μάρκος καί Νότης Μπότσαρης,οί Ζερβαίοι,ο Αθ.Φωτομάρας καί ο Ν.Τζαβέλας,μαζί με τούς μωαμεθανούς Τόσκηδες οπλαρχηγούς Ταχίρ Αμπάζη,Τσέγκο μπέη καί Άγο Μουχουρδάρη,εκστρατεύουν κατά τού Χουρσίτ πασά. Ενώνονται στις όχθες τού Αράχθου με πολλούς Αιτωλοακαρνάνες επαναστάτες καί με Αρτινούς υπό τον Γώγο Μπακόλα καί πολιορκούν τον Χουρσίτ στην Άρτα.Μετείχαν,γενικά,στην επιχείρηση εκείνη 1500 Έλληνες καί 1200 μωαμεθανοί Τόσκηδες.
Καί όμως,επρόκειτο περί συμμαχίας κατ' αρχήν,η οποία δεν είχε πάρει ακόμη το κύρος καθωρισμένων καί επισήμων συμφωνιών με την διοίκηση της Ελληνικής Επαναστάσεως. Αποφασίζουν γιά αυτό οί Τόσκηδες καί Σουλιώτες αρχηγοί να έλθουν σε απ'ευθείας επαφή με την Ελληνική αρχή καί,ως εκπρόσωποί τους ,ο Ταχίρ Αμπάζης με τον Αλέξη Νούτσο,κατευθύνονται προς την Πελοπόννησο γι' αυτόν τον σκοπό.Βλέποντας όμως,ο μωαμεθανός,στα μέρη πού περνούσαν,ότι οί επαναστάτες είχαν βεβηλώσει τζαμιά (είχαν λάβει χώρα καί φόνοι),ένοιωσε προσβολή τού θρησκευτικού του αισθήματος,δεν συνέχισε το ταξίδι του καί ξαναγύρισε στην Άρτα.Συνεννοείται εκεί με άλλους ομοθρήσκους του αρχηγούς,καί το αποτέλεσμα ήταν να χαλάσουν την συμμαχία με τούς χριστιανούς καί να ενωθούν με τον Χουρσίτ εναντίον τού Αλή πασά.Μόνον ο Μούρτο Τσάλη καί ο Χουσεϊν πασάς έμειναν πιστοί στον Αλή καί διετήρησαν την συμμαχία τους με τούς Σουλιώτες.
Δεν παύουν όμως με το περιστατικό εκείνο οί προσπάθειες των Ελλήνων να προσεταιρισθούν πάλι στον αγώνα τους τούς Τόσκηδες.Ο μητροπολίτης Άρτας Ιγνάτιος,γράφει από την Κόρινθο γράμματα σε διαφόρους αρχηγούς τους πού τού ήσαν γνωστοί καί τούς παρακινεί γι'αυτόν τον σκοπό.Το πράγμα όμως ήταν πιά δύσκολο.Γι'αυτό καί,τον Ιανουάριο τού 1822,όταν ο Χουρσίτ πασάς έδωσε τέλος στην ζωή τού Αλή πασά,οί δικοί του Τόσκηδες ειδοποιούν τούς Σουλιώτες,ότι αφήνουν πιά τον αγώνα καί υποτάσσονται όλοι στην εξουσία τού σουλτάνου,ενώ συγχρόνως έκλαιαν τον αρχηγό τους καί το καύχημα τους.
Οί Έλληνες της Ηπείρου έχασαν καί αυτοί τις ελπίδες πού εστήριζαν προς αυτήν την πλευρά καί, ως επίλογο της συμμαχίας,εκδηλώνουν τον θαυμασμόν τους προς τούς Αλβανούς καί την συμπαθειά τους γιά τον χαμό τού αρχηγού τους με το γνωστό τσάκισμα των ηπειρώτικων τραγουδιών...
Αρβανίτες παινεμένοι,πούν' ο Αλή πασάς καϋμένοι,
Αρβανίτες παλληκάρια,πούν' ο Αλή πασάς λιοντάρια!!!
Κ.Μπίρης,«Αρβανίτες,οί Δωριείς τού Νεωτέρου Ελληνισμού»
------
Όταν μιλάμε γιά Έλληνες μιλάμε γιά Αρβανίτες,χριστιανούς Αρβανίτες,καί όταν οί ιστοριογράφοι μας λένε για Αρβανίτες η Αλβανούς ή τουρκΑρβανίτες-τουρκΑλβανούς εννοούν τούς μουσουλμάνους Αρβανίτες.Ας το έχουμε αυτό πάντα υπ'όψιν όταν μελετούμε το '21.
------
Όταν μιλάμε γιά Έλληνες μιλάμε γιά Αρβανίτες,χριστιανούς Αρβανίτες,καί όταν οί ιστοριογράφοι μας λένε για Αρβανίτες η Αλβανούς ή τουρκΑρβανίτες-τουρκΑλβανούς εννοούν τούς μουσουλμάνους Αρβανίτες.Ας το έχουμε αυτό πάντα υπ'όψιν όταν μελετούμε το '21.
