Κειμενο του Φ.Βιρβιλη,ενος εκ του συμβουλιου συνταξης του περιοδικου «Ελληνισμος» που δημοσιευθηκε και η προκηρυξη του «Αρβανιτικου Συνδεσμου».
(Βλεπε προηγουμενα...)
(Βλεπε «Νεοκλης Καζαζης» «Εταιρεια Ελληνισμος»)
Με ιδιαμα οικτου και θλιψεως εν ταυτω εινε η αυτοματος εκδηλωσις της συνεχουσης παντα Ελληνα σκεψεως,οταν αναγιγνωσκη τι γραφομενον περι Αλβανων.Ρωμουνοι,Ιταλοι,Αυστριακοι,Σερβοι,Βουλγαροι,εκλαμβανουσι την αλβανικην φυλην γεωγραφικην και πολιτικην εκφρασιν,εθνολογικον και πολιτικον ναυαγιον,μεγαλην πατριαν ανευ ιδιας ζωης,ανευ εθνικης ιδεας,ανευ πατριωτικου πηδαλιου,λειαν του πρωτου τυχοντος.Ειδετε τους ευνοουμενους της τυχης,εκεινους τους οποιους η συμπτωσις εφερεν εις την επιφανειαν του πλουτου η της κοινωνιας:Εινε πολλακις ανθρωποι του κατωτερου φυραματος,εστερημενοι πασης αξιας,στειροι και της νηπιωδους πρωτοβουλιας,στοιχεια μηδαμινα δια την προοδον,δια την δρασιν,δια παν μεγα και ευγενες.Αλλ'εινε πλουσιοι,διαχειριζονται εξουσιαν.Και εχουσι την αξιωσιν,την μονην φιλοδοξιαν,ητις δυναται ισως να εμπνεη τοιουτους ταπεινους παραγοντας,να χρησιμοποιωσιν ως οργανα,να εκμεταλλευωνται ως μεσα τους πολυ καλλιτερους των,τους οποιους αι συμπτωσεις,πιθανωτατον και αυτη η αξια,αφηκεν εις τας κατωτερας βαθμιδας της ιεραρχιας του πλουτου η της κοινωνιας η της πολιτειας.Δεν εινε η μονη περιστασις,κατα την οποιαν ευρισκομεν πληρη ομοιοτητα μεταξυ ατομων και εθνων.Ουτω βλεπομεν σημερον τους Βουλγαρους,τους Σερβους,και τους Ρωμουνους επιδιωκοντας πολιτικην πλησιον των Αλβανων.Το θεαμα,το επαναλαμβανω,γεννα αισθημα οικτου και θλιψεως.Οταν προκειται περι της ανδρειας,της υπερηφανου,της μητρος φυλης ταυτης,δια τον Ελληνα μονον αυτο το αισθημα επιβαλλεται.Δεν κερδοσκοπουμεν ημεις εν Αλβανια,δεν εμπορευομεθα τα συμφεροντα της,δεν σκεπτομεθα περι αυτης,ως σκεπτεται ο Ιταλος,ο Σερβος,ο Ρωμουνος,ο Αυστριακος.Αιμα Αλβανικον μυριακις ανανεωθεν ρεει εις τας φλεβας πλειστων Ελληνων απο των Κεραυνιων μεχρι του Μαλεα.Και οταν γινεται λογος περι Αλβανιας και Αλβανων,πως να μην αισθανθωμεν οτι περι ημων ομιλουσιν,οτι περι ημων τεκταινονται καπηλιαι και σκευωριαι και πολιτικαι κερδοσκοπιαι;Υπαρχουν μαλιστα μεταξυ ημων πολλοι εν αυτη τη καρδια της Ελλαδος,οι οποιοι εχωμεν το Αλβανικον αιμα τοσο γνησιον,τοσο καθαρον,οσον και οι ουδεποτε καταλιποντες τας παρα τον Δρινον Ιλλυρικας φωλεας των,αδελφοι ημων.Το Αλβανικον ζητημα λοιπον δεν εινε δι'ημας ξενον,αλλα συνεχεται με αυτην την ιδιαν ημων υπαρξιν.Εαν ο Θεος επεριμενεν,οπως ο Αδαμ κοιμηθη δια να πλαση εκ της πλευρας του την Ευαν,προκειμενου περι Αλβανιας και Ελλαδος,η ιστορια κατωρθωσε το εργο της εν πληρει εγρηγορσει.Ιστορικοι και φιλοσοφοι εχανον εις το βαθος αιωνων τον μιτον της γενεαλογιας των εθνων της Ιλλυρικης.Οι Πελασγοι,οι Λελεγες,υπηρξαν,εζησαν εις την γωνιαν αυτην ,ητις απετελεσε την φαεινοτεραν εστιαν της ανθρωποτητος.Απτα,επιβλητικα,μεγαλοπρεπη φαινονται και σημερον τα λειψανα των εργων των.Τι εγειναν λοιπον κατοπιν ολιγων αιωνων,ωστε ιχνος αυτων να μη φαινεται εν τη εθνολογικη μορφη της κλασσικης Ελλαδος;
Και οι δυστυχεις ιστοριοδιφαι αφεθησαν εις την οικειαν εκαστος φαντασιαν,οπως πληρωσωσι το κενον αυτο της αγραφου ιστοριας.
Η πλανη συνεκειτο εις τουτο,οτι αι μεταπλασεις του πολιτισμου εξεληφθησαν ως εθνικαι διαφοραι.Ο Πελασγος,ητοι ο ανθρωπος του δασους,ως εκ τουτο εξηγειται εν τη Αλβανικη γλωσση *,εγενετο Λελεξ κατοπιν,ανθρωπος των λιμναιων κατοικιων,οπως μεταπλασθη δια της προοδου των χρονων εις τον Αριαν,τον ποιμενικον και γεωργον,τον καταστησαντα κοινωνιαν.Και εις το προσωπον του Αριου δεν ανεγνωριζον ενεκα της αποστασεως τον Πελασγον η Σπηλαγον * η τον Λελεγα,και ηρνουντο εις τον Ελληνα την καταγωγην του,διοτι η διαφορα ητο μεγαλη απο του ανθρωπου των αντρων και των δασων μεχρι του Αγαμεμνωνος και του Νηλεως.Εδεχοντο τον Πελασγον αυτοχθονα,αλλ'οχι και τον Αχαιον του Ομηρου.Ας οικτειρωμεν τους ατυχεις δια τους αγονους μοχθους των.
Δι'ημας η ιστορια αυτη ουδεν εχει το κενον,το σκοτεινον,το ακατανοητον.Ζη μεθ'ημων η ιστορια της Ιλλυρικης,και εις την συνειδησιν μας των Ελληνοαλβανων δεν υπαρχουν τοιουτου ειδους μυστηρια.Ας την αποκαλυψωμεν ως την αισθανομεθα,ως φωνη χιλιαδων αιωνων την μεταδιδει εις τας φλεβας μας και την ψυχη μας.Ο περιφημος Χουζλευ ελεγε,προκειμενου περι της δαρβινικης θεωριας της εξελιξεως του ανθρωπου οτι η μεταβασις εκ των κατωτερων ειδων εις την σημερινην μορφην του ανθρωπου τω παρουσιαζε την αυτην δυσκολιαν του προβληματος οπερ προβαλλει η θεα του Σαμουνι εν Σαβοια.Οταν καθημαι,ελεγεν,εις τον υπερκειμενον του ωραιου και γραφικου χωριου βραχον,και βλεπω αυτο εις τους ποδας μου κατωθι απορρωγων και απροσπελαστων κρημνων,μοι φαινεται οτι δεν υπαρχει μεσον μεταβασεως εκ του βραχου εις το χωριον.Πραγματι η ατραπος εινε αποκρυφος και δυσευρετος.
Δια τους δεσμους τους εσωτερους,τους φυλετικους και γενεαλογικους μεταξυ Αλβανων και Ελληνων,η αυτη απορια εγεννηθη.Οτι δηποτε και αν ελεχθη αλλοτε,σημερον εινε πλεον η βεβαιον οτι τοσον οι πρωτοι οσον και οι δευτεροι εινε αυτοχθονα εθνη εν τη Ιλλυρικη.Δεν ητο δυνατον παρα τη μακραιωνι αυτων ιστορια να εχωσι πολλους εξωτερικους δεσμους.Η ιστορια των πλειστακις συνταυτιζεται εις τοιουτον βαθμον,ωστε επι μακρους χρονους Ελληνες και Αλβανοι ειναι εν σωμα πολιτικως,αλλα και εθνολογικως και εθνογραφικως.Εαν δια τους ιστορικους και τους εθνολογους αι προληψεις,αι a priori μεθοδοι,η υστεροβουλια πολλακις και η μεροληψια δεν επεπροσθουν,τα γεγονοτα αυτα θα ησαν πλεον η αποφασιστικα δια το ζητημα της στενωτατης συγγενειας των δυο φυλων.Αλλ' εις την γλωσσολογιαν,εις την εθνολογιαν,μια οξεια,ως και εν πολυ αμφιβολου σημασιας ιστορικον επεισοδιον,ανατρεπουσιν ολη την λογικην ταξιν των πραγματων.Αι μεθοδοι αυται δεν ειναι πλεον της εποχης μας.Και μολονοτι δεν εχομεν τιποτε να φοβωμεθα εκ μερους των,θα ζητησωμεν το φως των αληθινων επιστημων,εκεινων αιτινες δεν οφειλουσι τ'ασαλευτα των θεμελια παρα εις την πειραν και την παρατηρησιν.Εις τας επιστημας ταυτας ποια φαεινη αρχη παρεσχε την κλειδα των κεκλεισμενων περιοδων του παρελθοντος;Η αρχη του ν'ανευρισκωμεν τους νομους,οι οποιοι εδρασαν,διεπλασαν,μετεπλασαν το παρελθον δια των νομων,οι οποιοι κατεργαζονται την διαπλασιν και μεταπλασιν του παροντος και του μελλοντος.Ιστορια και φυσις εχουσι τοσον κοινα τα χαρακτηριστικα,ωστε η αρχη αυτη εφαρμοζεται πληρεστατα και εις αμφοτερας.
Υπο την στηλην του πυρος της αληθως επιστημονικης ταυτης αρχης ανευρισκομεν εις γεγονοτα ψηλαφητα τους αρχεγονους δεσμους Αλβανων και Ελληνων.Οτι συμβαινει σημερον,συνεβη επι αιωνας ηδη μεταξυ των δυο τουτων κλαδων της αυτης φυλης,η οποια πρωτη κατωκησε και επληθυνε την Ιλλυρικην,η οποια πρωτη εποιμανε τα ποιμνια της εις την κοιλαδα του Αξιου και καθ'ολην την εκτασιν απο του Σκαρδου μεχρι του Ταιναρου.Την αρχικην ελληνικην κοιτιδα ευρισκομεν οχι εις τας χθαμαλας κοιλαδας της Λακωνικης,του Αργους η της Μεσσηνιας,αλλ'εις τα ορη του Ολυμπου,εις την Ορθρυν,εις την Πιεριαν,εις την Δωδωνην.Το ανθρωπινον ρευμα,το οποιον εχαρασσε τον ρουν της αρχαιας και της νεας ιστορικης σταδιοδρομιας Αλβανων και Ελληνων,ητο το αυτο παντοτε.Εκ του Βορρα κατηλθον οι πρωτοι πληθυσμοι,οι οποιοι εδωκαν την γενεσιν εις την ελληνιδα φυλην.Προσελευσεις ατομων,νεωτεριστων,εισηγητων νεων ιδεων,νεων δογματων,νεων σπινθηρων πολιτισμου βλεπομεν εκ Φοινικης,εξ Αιγυπτου,εκ παραλιων της Μικρας Ασιας.Αλλα οχι μετοικεσιας λαων,ως εκεινας αιτινες ανεκαθεν συνεβαινον εκ Βορρα προς Νοτον,των οποιων ουτε η πρωτη ουτε η τελευταια εινε η καθοδος των Δωριεων,ωθουμενων υπο αλλων εκ Βορρα κατερχομενων εις Θεσσαλιαν,εις Ηπειρον,και Αιτωλιαν λαων.Η ιστορια δεν επαυσε το εργον αυτο ποτε και μετα διακοπην ολιγων αιωνων το διδαγμα αυτης ερχεται αδρον,πανηγυρικον,οπως βεβαιωση πως συνωκισθη ανεκαθεν η γωνια αυτη.
Προ εξ περιπου αιωνων νεαι τοιαυται αθροαι μετοικεσιαι λαμβανουσι χωραν,αλλ'ηδη πλεον υπο το απλετον φως του ηλιου της ιστοριας οπως παρασχωσιν ημιν την στερεωτεραν των αποδειξεων του τροπου,καθ'ον συνωκισθη η ιδιως Ελλας και της αληθους καταγωγης των αρχαιων και των νεων κατοικων της.Οι πληθυσμοι ουτοι των Αλβανων,οιτινες, κατεκλυσαν αθροως ολοκληρους νομους της Ελλαδος,ουτε σημερον ουτε καθ'ον χρονον εγενετο η καθοδος και εγκαταστασιν αυτων ειχον τι ιδιον και μη συναρμολογουμενον προς τον λοιπον πληθυσμον.Ηθη ,εθιμα,παραδοσεις,ποθοι ησαν τα αυτα τοτε ως και σημερον,κοινα μεταξυ παλαιων κατοικων και νεων επηλυδων.Ο,τι ομως συνεβαινεν ενταυθα δεν ητο εξαιρεσις,ως θα υπεθετε τις.
Απο των Κεραυνιων και απο της κοιλαδος του Δρινου μεχρι του Αιγαιου και τοτε και σημερον τιποτε το ιδιαζον δεν χωριζει Ελληνας και Αλβανους και εαν η θρησκεια δεν ενεφιλοχωρει,οπως μεταβαλη τους μεν των Αλβανων εις μωαμεθανους,τους δε εις καθολικους,Ελληνες και Αλβανοι θ'απετελουν διγλωσσον οικογενειαν.Αλλ'καθ'ολα τ'αλλα τα φυσικα,τα ηθικα,τα πνευματικα,τα ψυχικα χαρακτηριστικα η ομοιοτης,η κοινοτης εινε καταπληκτικως εκφραστικη.Ο πολιτισμος,αι ιστορικαι περιπετειαι,γεωγραφικοι λογοι,ιδιοτροπος βιος,θετουσι κατα διαστηματα την ιδιαν των σφραγιδα επι ωρισμενων ομαδων παντος ομοφυλου πληθυσμου.Αλλ'εν τω συνολω δεν αποτελουσιν η ασημαντους και δισδιακριτους γραμμας.
Εν και μονον ειδικον εθνογραφικον γνωρισμα απομενει εις τον μη διγλωσσον Αλβανον,η διαλεκτος.Γλωσσα πρωτογονος,τραχεια,ακαλλιεργητος,ατιθασος και ανταρκτικη κατα του αλφαβητου των διαλεκτων,εις τας οποιας εδωκε την ζωην.Διοτι δι'ημας,οιτινες γνωριζομεν αυτην οχι μονον ως γλωσσαν,αλλ'ως ιδεαν,ως λογον,ουδεμια υπαρχει αμφιβολια,οτι προυπηρξε της ελληνικης και της λατινικης,οτι ητο το κοινον γλωσσικον ιδιωμα της μεγαλης ελληνολατινικης φυλης προ της διασχισεως της.Εχει τους φθογγους αμφοτερων,αλλα και πλειονας τουτων,τους οποιους δεν δυναται σημερον να εκφραση ουτε η ελληνικη,ολιγωτερον δε η λατινικη.Αλλ'η ανιουσα συγγενεια αυτης εινε πλεον η καταδηλος.Υπαρχουσιν εν αυτη εν μεγιστη πυκνοτητι τα στοιχεια τα εξοχως εξιδιαζοντα εις την ελληνικην γλωσσαν,οπως αποκλεισωσι γελοιας υποθεσεις περι μεταγενεστερας εισαγωγης της εις την Ιλλυρικην.
Ουτω φθανομεν,αλλα δι'αλλης οδου εις το αυτο ακλονητον συμπερασμα,εις ο κατεληξε διαπρεπης νεος επιστημων,συμβουλευθεις μετα μοναδικης αυστηροτητος και ευθυτητος τα φωτα,τα διδαγματα και τας αληθειας,ας αφειδως παρεχουσιν η γεωλογια,η γλωσσολογια,η ανθρωπολογια,η ιστορια περι της στενοτατης συγγενικης σχεσης Αλβανων και Ελληνων.
Οι πρωτοι ειναι οι Πελασγοι,οι Λελεγες οι εν τη αιγληεσση χοανη της κατωτερας ακρας της Ιλλυρικης ,χαρις εις εξαιρετικως ευμενεις ορους γεωγραφικους,κλιματολογικους,μεταπλασθεντες εις τους Ελληνας της αρχαιας και νεας Ελλαδος.Οτι συνεβαινε τοτε,συμβαινει και σημερον και αυτη εινε η τρανοτερα και η μονη δια της πειρας και της παρατηρησεως εγγυωμενη αναμφισβητητον κυρος αληθεια.Εκπαλαι η οψις της Ιλλυρικης δεν παρειχε διαφορον εθνολογικην μορφην.Οι εκλεπτυσθεντες Ελληνες της κλασσικης εποχης ωνομαζον βαρβαρους τους μη κατεχομενους και μη φωτιζομενους επαρκως υπο του πολιτισμου των,αλλ'ουτε οι Αιτωλοι,ουτε οι Δολοπες,ουτε οι Ιλλυριοι ησαν ξενοι προς την Ελλαδα.
Δεν αρχεται λοιπον απο του βυζαντινου Ελληνισμου η εξελιξις κοινης ιστοριας και κοινης τυχης Αλβανων και Ελληνων,ουτε πρωτος κοινος αυτων ηρως και προμαχος υπηρξεν ο Γεωργιος ο Σκεντερβεης.Ο Αλβανος ηρως εσημειωσε μονον νεαν περιοδον εξοχων κατορθωματων υπερ των ιδεωδων,τα οποια ειχον εμπνευση τους προγονους αυτου απο καταβολης κοσμου.Θα ητο πολυ περιεργον φαινομενον,ανευ υπερβολης μοναδικον μαλιστα,η αιφνιδια εκθρωσις εθνικου στρατηλατου,ενος μεγαλου ανδρος,εις πληθυσμον οστις δεν εσχε μεχρι της εποχης εκεινης ιδιαν ζωης.Αλλα το τελευταιον τοιουτο δεν εινε αληθες.
Φ.Βιρβιλης (1899)
*Προφανεστα ο Βιρβιλης εξαγει τη λεξη «Πελασγος» εκ της αλβανικης «Pyll»= δασος(βλεπε Πηλιον!!!).Για το θεμα αυτο δεν εχει ειπωθει η τελευταια λεξη.
*Εδω διαφαινεται μια αλλη ετυμολογικη εκδοχη του «Πελασγος» εκ του «Spell»=σπηλια και «Σπηλαγος»=ο σπηλαιος (ανθρωπος).