Ο Αλή πασάς Τεπελενλής και η Ευρυτανία
«Η κυριαρχία του Αλή πασά στη Ρούμελη ανοίγει μια νέα σελίδα στην Τουρκοκρατία. Ο Αλή πασάς γεννήθηκε στο Τεπελένι της Αλβανίας το 1744. Έξυπνος, πανούργος, φιλόδοξος, φιλοχρήματος και σκληρός κατόρθωσε να γίνει κύριος της Αλβανίας, της Θεσσαλίας, της Ρούμελης, του Μοριά, με δικαιοδοσίες ως τη Μακεδονία και Θράκη. Πανίσχυρος πλέον, θέλησε ν' απαλλαγεί από το σουλτάνο και ν' αναδειχτεί απόλυτος άρχοντας του ελλαδικού χώρου. Συγκρούσθηκε σκληρά με τους Σουλιώτες και τους υπέταξε.
Στ' Άγραφα και στο Καρπενήσι ξαπόλυσε Αρβανίτες με αρχηγό το συγγενή και φίλο του Γιουσούφ Αράπη. Διόρισε σε αξιώματα στο βελαέτι του μόνον ανθρώπους της προσωπικής του εμπιστοσύνης καταργώντας έτσι και τη στοιχειώδη τοπική "αυτοδιοίκηση" των υπόδουλων Ελλήνων και τους εκπροσώπους τους. Το γιο του Βέλη διόρισε "Ρούμελη Βαλεσή".
Οι σχέσεις του με το Ναπολέοντα και η γνωριμία του με πολλούς μορφωμένους Ευρωπαίους που περνούσαν από το παλάτι του στα Γιάννενα, τον επηρέασαν και του κέντρισαν τη φιλοδοξία να εκσυγχρονίσει το χώρο όπου κυριαρχούσε, με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα, χωρίς βέβαια να πάψει ούτε στιγμή να είναι απολυταρχικός, σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής του. Συνέλαβε την ιδέα για την ίδρυση ενός ελληνοαλβανικού κράτους, χωριστού από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Βάση του θ' αποτελούσαν οι Έλληνες κι οι Αλβανοί με ελευθερία στη θρησκεία και τη γλώσσα, αλλά με πρωτοπορία της ελληνικής γλώσσας και των ελληνικών γραμμάτων που αναγνώριζε ότι είχαν μεγάλη παράδοση. Γι' αυτό έδειξε διαθέσεις προστασίας των ελληνικών γραμμάτων, ελάφρωσε τους φόρους, κυνήγησε τη ληστεία, φρόντισε για την κατασκευή δρόμων, γεφυριών, υδραγωγείων, που δεν είχε γνωρίσει ποτέ ο τόπος από τότε που κατοικήθηκε. Έδειξε καλές διαθέσεις απέναντι στους σκλάβους, φερνόταν με επιείκεια και καλοσύνη στους προσκυνημένους οπλαρχηγούς, φτάνει να μη σήκωνε κανείς κεφάλι ενά ντια στην τυραννία του και τα μεγάλα σχέδια του. Επιζήτησε ακόμη σχέσεις με τους Φιλικούς. Στο παλάτι του στα Γιάννενα συγκεντρώθηκαν πολλοί μορφωμένοι Έλληνες, ακόμη κι Ευρωπαίοι. Το κράτος του το στελέχωσε με γραμματισμένους Έλληνες και στην αυλή του έμαθαν τη στρατιωτική τέχνη πολλοί από τους κατοπινούς οπλαρχηγούς και ήρωες του απελευθερωτικού αγώνα όπως ο Διάκος, ο Ανδρούτσος, ο Καραϊσκάκης, οι Μποτσαραίοι, οι Τζαβελαίοι, ο Σκαλτσοδήμος, ο Πανουργίας, ο Δυοβουνιώτης, ο Βαλτινός, ο Ίσκος, ο Γρίβας και πολλοί άλλοι».
Στ' Άγραφα και στο Καρπενήσι ξαπόλυσε Αρβανίτες με αρχηγό το συγγενή και φίλο του Γιουσούφ Αράπη. Διόρισε σε αξιώματα στο βελαέτι του μόνον ανθρώπους της προσωπικής του εμπιστοσύνης καταργώντας έτσι και τη στοιχειώδη τοπική "αυτοδιοίκηση" των υπόδουλων Ελλήνων και τους εκπροσώπους τους. Το γιο του Βέλη διόρισε "Ρούμελη Βαλεσή".
Οι σχέσεις του με το Ναπολέοντα και η γνωριμία του με πολλούς μορφωμένους Ευρωπαίους που περνούσαν από το παλάτι του στα Γιάννενα, τον επηρέασαν και του κέντρισαν τη φιλοδοξία να εκσυγχρονίσει το χώρο όπου κυριαρχούσε, με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα, χωρίς βέβαια να πάψει ούτε στιγμή να είναι απολυταρχικός, σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής του. Συνέλαβε την ιδέα για την ίδρυση ενός ελληνοαλβανικού κράτους, χωριστού από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Βάση του θ' αποτελούσαν οι Έλληνες κι οι Αλβανοί με ελευθερία στη θρησκεία και τη γλώσσα, αλλά με πρωτοπορία της ελληνικής γλώσσας και των ελληνικών γραμμάτων που αναγνώριζε ότι είχαν μεγάλη παράδοση. Γι' αυτό έδειξε διαθέσεις προστασίας των ελληνικών γραμμάτων, ελάφρωσε τους φόρους, κυνήγησε τη ληστεία, φρόντισε για την κατασκευή δρόμων, γεφυριών, υδραγωγείων, που δεν είχε γνωρίσει ποτέ ο τόπος από τότε που κατοικήθηκε. Έδειξε καλές διαθέσεις απέναντι στους σκλάβους, φερνόταν με επιείκεια και καλοσύνη στους προσκυνημένους οπλαρχηγούς, φτάνει να μη σήκωνε κανείς κεφάλι ενά ντια στην τυραννία του και τα μεγάλα σχέδια του. Επιζήτησε ακόμη σχέσεις με τους Φιλικούς. Στο παλάτι του στα Γιάννενα συγκεντρώθηκαν πολλοί μορφωμένοι Έλληνες, ακόμη κι Ευρωπαίοι. Το κράτος του το στελέχωσε με γραμματισμένους Έλληνες και στην αυλή του έμαθαν τη στρατιωτική τέχνη πολλοί από τους κατοπινούς οπλαρχηγούς και ήρωες του απελευθερωτικού αγώνα όπως ο Διάκος, ο Ανδρούτσος, ο Καραϊσκάκης, οι Μποτσαραίοι, οι Τζαβελαίοι, ο Σκαλτσοδήμος, ο Πανουργίας, ο Δυοβουνιώτης, ο Βαλτινός, ο Ίσκος, ο Γρίβας και πολλοί άλλοι».
