Η Ρωσία απέναντι στα Βαλκάνια
Ιδεολογία και πολιτική στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα
Πληροφορίες και σχόλια:
Στο βιβλίο αυτό εξετάζεται η ιστορία της Ρωσίας και των σχέσεών της με τα Βαλκάνια στην οργανική συνάφειά της με την ευρωπαϊκή ιστορία, μακριά επομένως από οριενταλιστικές θεωρήσεις.
«Αποδελτιώνοντας τον ελληνικό περιοδικό Τύπο του 19ου αιώνα, διέκρινα ότι μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο (1854-1856) βαθμηδόν πρυτανεύει η αντίληψη για την εγγενή επεκτατικότητα του ρωσικού κράτους· η ρωσική εξωτερική πολιτική όλο και συχνότερα εκλαμβάνεται ως πανσλαβική. Αυτό, φυσικά, δεν συνιστά μια ελληνική ιδιοτυπία. Στην Ευρώπη, από τα τέλη του 18ου αιώνα, η Ρωσία προσλαμβάνεται ως ο εσωτερικός ευρωπαίος Άλλος, ενώ η εξωτερική της πολιτική στον 19ο αιώνα εκλαμβάνεται μέσα από το πρίσμα της ρωσοφοβίας . . .
Αυτό το οποίο στην Ελλάδα και στην Ευρώπη του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα αποκαλείται επιθετικός, επεκτατικός πανσλαβισμός, στο εσωτερικό της ρωσικής ιντελλιγκέντσιας ονομάζεται σλαβικό ζήτημα, σλαβική ιδέα, σλαβική αμοιβαιότητα· και εννοεί, κατά την ορολογία της εποχής, την "εθνική αφύπνιση" των σλαβικών λαών, τις κοινές σλαβικές καταβολές καθώς και τη μεταξύ τους συνεργασία. Με άλλα λόγια, το θέμα αφορούσε στη διαμόρφωση των επιμέρους εθνικών σλαβικών ταυτοτήτων, της ρωσικής μη εξαιρουμένης· συνδεόταν με τα πολιτικά αιτήματα των νεαρών σλαβικών εθνικισμών και κυρίως με την "εθνική αρχή"· σχετιζόταν, τέλος, με όψεις της διεθνούς ζωής και διπλωματίας . . .
Επέλεξα να παρακολουθήσω το σλαβισμό και τα διάφορα αφηγήματα περί ρωσικής ταυτότητας που προκύπτουν από αυτόν σε συνδυασμό με τη ρωσική εξωτερική πολιτική, ιδιαίτερα στο χώρο των Βαλκανίων και της λεγόμενης Οθωμανικής Ανατολής. Η προσέγγιση αυτή προϋποθέτει την κατάργηση της διχοτομίας μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής και λαμβάνει υπόψη της το λεπτό για το 19ο αιώνα πρόβλημα του συσχετισμού μεταξύ αυτοκρατορίας και έθνους.»
(από τον Πρόλογο της συγγραφέως)
«Το βιβλίο της Άντας Διάλλα αποτελεί μια σημαίνουσα συμβολή στην πρόσφατη βιβλιογραφία για τον εθνικισμό, καθώς η συγγραφέας με μια στέρεη αφήγηση αναλύει μια εξαιρετικά σύνθετη περίπτωση, εκείνη της συγκρότησης των σύγχρονων αντιλήψεων για το έθνος στο πλαίσιο μιας απολυταρχικής αυτοκρατορίας. Στο επίκεντρο της προβληματικής της τίθεται η συζήτηση των Ρώσων διανοουμένων για την «εθνική ιδιοπροσωπία», όπως διαρθρώνεται γύρω από τη σχέση δυο παράλληλων ταυτοτήτων: της εθνοτικά ρωσικής και της φυλετικά- πολιτισμικά σλαβικής. Αντιμετωπίζοντας τις τελευταίες όχι ως διαμορφωμένες, αλλά ως ένα ρευστό πλέγμα θέσεων και αντιλήψεων που βρίσκεται σε μια συνεχή διαπραγμάτευση, η Διάλλα επιλέγει να παρακολουθήσει αυτή τη διαπραγμάτευση στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Σε ένα πεδίο κατακερματισμέ- νο, συνδεδεμένο απόλυτα με το εσωτερικό της χώρας, η συγγραφέας αναδεικνύει τον διαφορετικό μεταβλητό λόγο και στρατηγική των παραγόντων που συμβάλλουν στην τοποθέτηση της Ρωσίας απέναντι στα Βαλκάνια στο πλαίσιο του Ανατολικού Ζητήματος: κρατική πολιτική, διανοούμενοι, κοινή γνώμη. Ειδικότερα, η μελέτη αυτή διευρύνει τους ορίζοντες της ελληνικής βιβλιογραφίας- η οποία, ιδιαίτερα για το 19ο αιώνα, πάσχει από ελληνοκεντρισμό και περιχαράκωση στα στενά γεωγραφικά όρια του ελληνικού βασιλείου.»
Βαγγέλης Καραμανωλάκης
Η Άντα Διάλλα είναι ιστορικός. Έχει σπουδάσει στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διδάσκει Ευρωπαϊκή Ιστορία στο τμήμα Ιστορίας και Θεωρίας της Τέχνης της Σχολής Καλών Τεχνών. Έχει διδάξει Ρωσική Ιστορία και Ιστορία της Ανατολικής Ευρώπης στα Πανεπιστήμια της Κρήτης και της Θεσσαλίας. Από το 1992 εργάζεται ως ερευνήτρια στο Ιστορικό Αρχείο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (από το 2005 ως διευθύντρια). Συμμετέχει στην εκδοτική ομάδα του περιοδικού Historein. Πέρα από την ιστορία της Ρωσίας, τα ενδιαφέροντά της στρέφονται στη διανοητική ιστορία, την ιστορία των διεθνών σχέσεων και τη μελέτη του εθνικού φαινομένου.
ΑΝΤΑ ΔΙΑΛΛΑ - Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
... επεκτατικός πανσλαβισμός, στο εσωτερικό της ρωσικής ιντελλιγκέντσιας ονομάζεταισλαβικό ζήτημα, σλαβική ιδέα, σλαβική αμοιβαιότητα· και εννοεί, ...
www.alexandria-publ.gr/new/book.php?... - Προσωρινά αποθηκευμένη
www.alexandria-publ.gr/new/book.php?... - Προσωρινά αποθηκευμένη