Δειγμα της Κουλουριωτικης αρβανιτικης λαικης ποιησης.
Τα διστιχα αυτα μας τα ειπε ο φιλος και πατριωτης Σωκρατης Τσεβας,που πολυ τον ευχαριστουμε.
Εμεις τα χωρισαμε σε τρεις κατηγοριες:α) Ναυτικα,αναφερονται στη ναυτικη-ψαραδικη ζωη της Σαλαμινας, β) Ομορφιας και γ) Αποκριατικα.
Τα τελευταια ισως παραξενεψουν καποιους για την ελευθεροστομια τους,μα ετσι λεγονταν.Αλλα ας αφησουμε καλυτερα τον Νικο Σαλταρη να μας μιλησει για αυτο:«...Ομαδες νεων, μα και ωριμων ανδρων,απο δεκα,η και περισσοτερους ξαμολυοντουσαν στα σοκακια τοτε,το λαλαγαν αυτο κρασοζεσταμενοι,τρελομασκαρεμενοι ποικιλομορφα ετσι παραξενα,με οτι βρισκανε και συχνα με φτιασιδωμενο το προσωπο εκτος απο μουντζουρα και με λουλακι-ιδουλλα (idhulla)= ειδωλα,οπως ονομαζονται στη Σαλαμινα οι μασκαραδες.
Οργιαστες αυτοι,ομοιοι του Διονυσου,πηγαινοερχονταν στους δρομους χοροτραγουδωντας «τe Λιδουρατe (te Lidhurate),τις «Αποκριες»-το καταμεστο ελευθεριοτητα παλαιοτατο Κουλουριωτικο στ'αρβανιτικα,τραγουδι της Αποκριας,με μια ευθυμη ωραια ζωηρη μουσικη.
Το περιεχομενο των στιχων του,δεν ειχε φραγμο και συνορο ελευθεροστομιας ιδιως τα βραδια.
Ε!...Βαλε με νου...Αν και την ημερα,δεν λειπανε αυτα.
Ο ενθουσιασμος των κρασοπυρωμενων αυτων,των συγχρονων κορυβαντιοντων της αποκριατικης θυμελης,σε λογο,απυλωτος!Αγνωστη η τροχοπεδη και το τερμα στην εκφραση του πριαπικου τραγουδιου.Ιδιως απο τους ορεσιβιους «λοτομους»-νεους Πανες-Σατυρους της Σαλαμινας.
Εννοειται πως τα τραγουδια αυτα,λεγονταν στ'αρβανιτικα.Ελαχιστα (και στα νεωτερα τα τελευταια χρονια μονον) σε στιχους στα ελληνικα»(1).
ΝΑΥΤΙΚΑ
U e njoh ghrighrine(2) tend
ce ka timorine te rgjend
Εγω το γνωριζω το γριγρι σου
που εχει το τιμονι ασημενιο
U e njoh ghrighrine e djalit
ce kur del nga Kavi i Makrit
Εγω το γνωριζω το γριγρι του παιδιου
οταν βγαινει απο τον Καβο τον Μακρη
ΟΜΟΡΦΙΑΣ
Mali i larti s' huljete
po te i keputni lulete
Το βουνο το ψηλο δεν χαμηλωνει
αν δεν του κοψετε τα λουλουδια.
Mali i gljati ka thorine
vajza e gljate bukurine
Το βουνο το ψηλο εχει την θωρια
Το ψηλο κοριτσι την ομορφια.
ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΑ
Vate plaka nde kashtore
edhe zagari(3) nga pasoe
Πηγε η γρια στον αχυρωνα
και ο γερος απο πισω
Ngriti plaka gunene
fora zagari turlene(4)
Σηκωσε η γρια τη σιγουνα
με ορμη ο γερος την ψωλη
Ande lart nga Shen - Delli
pidhi lampsi si lati(5)
Απο εκει πανω στον προφητη Ηλια
το μουνι ελαμψε σαν γυαλι
Ande lart nga stan Thodosit
nje e mpai njatri ja hosi(6)
Απο κει πανω στη στανη του Θοδωση
ενας τον κραταγε ο αλλος τον εχωνε.
Σημειωσεις
1) Νικου Σαλταρη, Η ζωη των Αρβανιτων,εκδ.Γερου,Αθηνα 1986,σελ.216-217.
2)ghrighri-u λεγεται το γριγρι στα αρβανιτικα,το οποιο ομως προερχεται απο την τουρκικη λεξη gir-gir (δες Νικ.Ανδριωτη ,Ετυμολογικο λεξικο της κοινης Νεοελληνικης,Θεσσαλονικη 1990 (3)).Και πραγματι το ειδος αυτο του ψαρεματος το εμαθαν οι Κουλουριωτες μετα το 1922 απο τους Μικρασιατες προσφυγες που ηρθαν στο νησι.
3)zagar-i λεγεται υβριστικα ο γερος (plak-u).
4)turle-a λεγεται το γεννητικο οργανο του αντρα,συνηθως ομως λεγεται cune-a.
5)lali-u λεγεται το γυαλι μαλλον απο παραφθορα της ελληνικης λεξης,λεγεται ομως και qelq-i.
6)Η λεξη χωνω συνηθως λεγεται ngul,εδω ομως μπαινει απο τα ελληνικα για να τηρηθει η ομοιοκαταληξια.
Τασος Αρβανιτης
Τα διστιχα αυτα μας τα ειπε ο φιλος και πατριωτης Σωκρατης Τσεβας,που πολυ τον ευχαριστουμε.
Εμεις τα χωρισαμε σε τρεις κατηγοριες:α) Ναυτικα,αναφερονται στη ναυτικη-ψαραδικη ζωη της Σαλαμινας, β) Ομορφιας και γ) Αποκριατικα.
Τα τελευταια ισως παραξενεψουν καποιους για την ελευθεροστομια τους,μα ετσι λεγονταν.Αλλα ας αφησουμε καλυτερα τον Νικο Σαλταρη να μας μιλησει για αυτο:«...Ομαδες νεων, μα και ωριμων ανδρων,απο δεκα,η και περισσοτερους ξαμολυοντουσαν στα σοκακια τοτε,το λαλαγαν αυτο κρασοζεσταμενοι,τρελομασκαρεμενοι ποικιλομορφα ετσι παραξενα,με οτι βρισκανε και συχνα με φτιασιδωμενο το προσωπο εκτος απο μουντζουρα και με λουλακι-ιδουλλα (idhulla)= ειδωλα,οπως ονομαζονται στη Σαλαμινα οι μασκαραδες.
Οργιαστες αυτοι,ομοιοι του Διονυσου,πηγαινοερχονταν στους δρομους χοροτραγουδωντας «τe Λιδουρατe (te Lidhurate),τις «Αποκριες»-το καταμεστο ελευθεριοτητα παλαιοτατο Κουλουριωτικο στ'αρβανιτικα,τραγουδι της Αποκριας,με μια ευθυμη ωραια ζωηρη μουσικη.
Το περιεχομενο των στιχων του,δεν ειχε φραγμο και συνορο ελευθεροστομιας ιδιως τα βραδια.
Ε!...Βαλε με νου...Αν και την ημερα,δεν λειπανε αυτα.
Ο ενθουσιασμος των κρασοπυρωμενων αυτων,των συγχρονων κορυβαντιοντων της αποκριατικης θυμελης,σε λογο,απυλωτος!Αγνωστη η τροχοπεδη και το τερμα στην εκφραση του πριαπικου τραγουδιου.Ιδιως απο τους ορεσιβιους «λοτομους»-νεους Πανες-Σατυρους της Σαλαμινας.
Εννοειται πως τα τραγουδια αυτα,λεγονταν στ'αρβανιτικα.Ελαχιστα (και στα νεωτερα τα τελευταια χρονια μονον) σε στιχους στα ελληνικα»(1).
ΝΑΥΤΙΚΑ
U e njoh ghrighrine(2) tend
ce ka timorine te rgjend
Εγω το γνωριζω το γριγρι σου
που εχει το τιμονι ασημενιο
U e njoh ghrighrine e djalit
ce kur del nga Kavi i Makrit
Εγω το γνωριζω το γριγρι του παιδιου
οταν βγαινει απο τον Καβο τον Μακρη
ΟΜΟΡΦΙΑΣ
Mali i larti s' huljete
po te i keputni lulete
Το βουνο το ψηλο δεν χαμηλωνει
αν δεν του κοψετε τα λουλουδια.
Mali i gljati ka thorine
vajza e gljate bukurine
Το βουνο το ψηλο εχει την θωρια
Το ψηλο κοριτσι την ομορφια.
ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΑ
Vate plaka nde kashtore
edhe zagari(3) nga pasoe
Πηγε η γρια στον αχυρωνα
και ο γερος απο πισω
Ngriti plaka gunene
fora zagari turlene(4)
Σηκωσε η γρια τη σιγουνα
με ορμη ο γερος την ψωλη
Ande lart nga Shen - Delli
pidhi lampsi si lati(5)
Απο εκει πανω στον προφητη Ηλια
το μουνι ελαμψε σαν γυαλι
Ande lart nga stan Thodosit
nje e mpai njatri ja hosi(6)
Απο κει πανω στη στανη του Θοδωση
ενας τον κραταγε ο αλλος τον εχωνε.
Σημειωσεις
1) Νικου Σαλταρη, Η ζωη των Αρβανιτων,εκδ.Γερου,Αθηνα 1986,σελ.216-217.
2)ghrighri-u λεγεται το γριγρι στα αρβανιτικα,το οποιο ομως προερχεται απο την τουρκικη λεξη gir-gir (δες Νικ.Ανδριωτη ,Ετυμολογικο λεξικο της κοινης Νεοελληνικης,Θεσσαλονικη 1990 (3)).Και πραγματι το ειδος αυτο του ψαρεματος το εμαθαν οι Κουλουριωτες μετα το 1922 απο τους Μικρασιατες προσφυγες που ηρθαν στο νησι.
3)zagar-i λεγεται υβριστικα ο γερος (plak-u).
4)turle-a λεγεται το γεννητικο οργανο του αντρα,συνηθως ομως λεγεται cune-a.
5)lali-u λεγεται το γυαλι μαλλον απο παραφθορα της ελληνικης λεξης,λεγεται ομως και qelq-i.
6)Η λεξη χωνω συνηθως λεγεται ngul,εδω ομως μπαινει απο τα ελληνικα για να τηρηθει η ομοιοκαταληξια.
Τασος Αρβανιτης