Βασιλης Σταυροπουλος(βλπ.«Γιαννακης Γκριτζαλης και Ντρεδες»)
Αλλο ενα τρανταχτο παραδειγμα που πιστοποιει και τον κοινωνικο χαρακτηρα της Επαναστασης του '21,ειναι και η αγνωστη ισως στους πολλους επανασταση του λαου της νησου Ανδρου στα 1822,με αρχηγο της τον αγωνιστη του '21 ,Δημητρη Μπαλη.
Την πληροφορια για την «αποπειρα επιβολης λαοκρατιας» την επικρατηση και την καταστολη της,οπως και την τυχη του αρχηγου της, μας δινει ο Ιωαννης Πασσας στο περιοδικο του «ο Ηλιος»*,γνωστος για την δεξια ιδεολογικη του τοποθετηση,χωρις ομως να μας γνωριζει και την πηγη,απο την οποια αντλει τις πληροφοριες του.Το κειμενο αυτο το εχει γραψει το 1949,σε μια κρισιμη εποχη για τον λαο μας,και διαφαινεται μεσ'απο αυτο η μεροληπτικη του σταση απεναντι στα γεγονοτα (σε συνδυασμο και με τα προσφατα του εμφυλιου) και τον αρχηγο της «στασης» οπως αποκαλει την επαναστατικη αυτη εκδηλωση του Ανδριωτικου λαου.
«Αρχηγος της,λεγει,ηταν καποιος Δημ.Μπαλης,που συγκεντρωσε 150 ανδρες,κατα το πλειστον Αλβανοφωνους,και επεβαλε την «λαοκρατια» στο νησι,προφανως χωρις την συγκαταθεση του Ανδριωτικου λαου».Επομενο ειναι οταν κανεις γραφει την ιστορια οπως τη θελει το ιδεολογικο του πιστευω,να πεφτει σε πολλες αντιφασεις,που γεννουν ευλογως πολλες αποριες και δεν μπορεις να βγαλεις ασφαλη συμπερασματα,και κυριως οταν απο το κειμενο λειπει η μαρτυρια,που απο τα συμφραζομενα φαινεται πως ειναι η εκθεση του Κ.Μεταξα,και της οποιας η αναζητηση ειναι εργο των ντοπιων ιστοριογραφων των Ανδριωτων,στην περιπτωση φυσικα που τους ειναι αγνωστη.
Ωστοσο,εστω και απο αυτες τις κομμενες και ραμμενες,συμφωνα με το ιδεολογικο γουστο του συγγραφεα,πληροφοριες για τα γεγονοτα,προσωπικα,στεκομαι με πολυ θαυμασμο μπροστα σε αυτον τον «καποιο» Αρβανιτη λαικο αγωνιστη,Δημητρη Μπαλη,που αποτελει και ειναι μια σπουδαια,παγκοσμια θα λεγαμε,πολιτικη προσωπικοτητα,με πρωτοποριακη λαικη ιδεολογικη τοποθετηση,που τη βρισκουμε μονο μετα απο ενα αιωνα,αφου οι ιδεολογικοι στοχοι και περιεχομενο,συναντωνται και εκφραζονται μονο με τη Ρωσικη επανασταση του 1917.
Το κειμενο του Ιωαννη Πασσα,παρα την προσεκτικη αποσπασματικη αναφορα σε γεγονοτα που τον εκφραζουν,η αληθεια εν τουτοις σε πολλες περιπτωσεις του διαφευγει,οπως θα διαπιστωσει και ο προσεκτικος αναγνωστης του κειμενου,που εχει ως εξης:
«Μια αποπειρα επιβολης «λαοκρατιας»-απο την οποια ταλαιπωρειται η χωρα επι τοσα ετη-εσημειωθη και διαρκουσης της Επαναστασεως του 1821 εις την Ανδρον προκαλεσασα δεινα εις την νησον.Αρχηγος της ηταν καποιος Δημητριος Μπαλης,ο οποιος επι κεφαλης ολιγαριθμων συγχωριανων του ειχε μετασχει της εκστρατειας κατα των Τουρκων της Καρυστου.Τον Μαιον ομως του 1822 ο Μπαλης επανελθων εις Ανδρον με τον αδελφον του Λεοναρδον,συνεκεντρωσε οπαδους με την προφασιν οτι θα μετεβαινε και παλιν εις Καρυστον.Συγκεντρωσας ομως 150 περιπου Αλβανοφωνους,εξεδωκε προκηρυξιν στρεφομενην εναντιον των «αρχοντων»(ουτω ελεγοντο οι προυχοντες) της νησου,τους οποιους κατηγορει οτι προτιμουν τη συνεννοησιν με τον Καπουδαν -πασσαν,οτι κρατουν τας γονιμωτερας γαιας πλουτιζοντες εις βαρος των ακτημονων και οτι ασκουν πιεσεις κατα την εισπραξιν των «δασμων» και λοιπων εισφορων υπερ του απελευθερωτικου αγωνος.«Η Ανδρος-εγραφεν εις την προκηρυξιν του-ειναι ποιημα του Θεου καθως και ολος ο κοσμος,οι δε προπατορες των αρχοντων,ελθοντες πρωτοι εις την νησον,εξουσιασαν την καλυτεραν γην,χωρις να εχουν δι'αυτην κανεν περισσοτερον δικαιωμα».
Και κατεληγεν η προκηρυξις καλουσα τους κατοικους να υπακουσουν του λοιπου εις αυτον και μονον και να καταβαλλουν εις αυτον τους δασμους και τας εισφορας.Εν συνεχεια ο στασιαστης συνεκροτησε «λαικα δικαστηρια» και επεδοθη εις παντοιας πιεσεις και λεηλασιας.Επυρπολησε δυο αρχοντικους πυργους αφου τους ελεηλατησε και υπο την απειλην γενικοτερων σφαγων υπεχρεωσε τους κατοικους να καταβαλουν εις αυτον οσα επρεπε να πληρωσουν δια τον κοινον του εθνους απελευθερωτικο αγωνα.
Οι Ανδριοι ειδοποιησαν την Κεντρικην Διοικησιν,η οποια απεστειλεν αμεσως τον αρμοστην των νησων Κ.Μεταξαν.Ουτος,αφιχθει εις Ανδρον,εκαλεσε τον Μπαλην να εκστρατευσει μετα του σωματος του εις Καρυστον εντος της εβδομαδας.Η απαντησις του ομως-οπως αναφερει εις την εκθεση του ο Κ.Μεταξας- δεν «υπηρξεν ευαρεστος».
Κατοπιν τουτου ο Κ.Μεταξας μετεκαλεσεν εκ Ψαρρων το πλοιον του Χατζησκανδαλη με 100 ενοπλους,γνωστοποιων ταυτοχρονως εις τους συγγενεις των οπαδων του Μπαλη οτι,αν εντος οκτω ημερων δεν επανηρχοντο εις τας εστιας των θα ελαμβανεν αυστηροτατα μετρα, ενω θα παρειχεν αμνηστιαν εις παντας τους υπακουοντας.
Οι οπαδοι του Μπαλη εσπευσαν να τον εγκαταλειψουν,εμεινε δε αυτος με τον αδελφο του,ενα διακον και αλλους οχτω.Προ του κινδυνου δε να εξοντωθουν ολοι επι τοπου διεπεραιωθησαν εις Τηνον.Αλλα και εκει τους κατεδιωξε ο Κ.Μεταξας και τους συνελαβε την 22 Δεκεμβριου 1822 εις το χωριον Υστερνια.
Οι συλληφθεντες εσταλησαν εις Ερμιονην,εδραν τοτε της Προσωρινης Διοικησεως και ο προεδρευων αυτης Δημητριος Υψηλαντης υπεγραψε διαταγην οπως «οι απισταται Δημητριος και Λεοναρδος Μπαλης,οντες ενοχοι θανατου,κρεμασθουν ανευ αναβολης».
Φαινεται οτι η διαταγη αυτη εξετελεσθη μονον ως προς τον πρωτον.Και ουτω ετεθη τερμα εις το «λαοκρατικον» κινημα του 1822, το οποιον ειχεν ολα τα χαρακτηριστικα του Δεκεμβριανου κινηματος του 1944...
Το κατα ποσον οι αρχοντες της Ανδρου,εναντιων των οποιων εστρεφετο το κινημα του Μπαλη ησαν ...πλουσιοι,επιδεικνυει το επικρατουν εκει εθιμον της πρωτοτοκιας,συμφωνως προς το οποιον κληρονομει μονον ο πρωτοτοκος υιος,και προικιζεται μονον η πρωτοτοκος θυγατηρ.Εκ των λοιπων παιδιων οι αρρενες εγινοντο μοναχοι η εξεπατριζοντο,ενω τα κοριτσια εμεναν ανηπανδρα και η εγινοντο καλογριες η παρεμεναν πλησιον του αποκατασταθεντος αδελφου η τις αποκατασταθεισης αδελφης,εκπληρουσαι υπηρετικα μαλλον καθηκοντα.Και ελεγονται «αμοιρες».
Το κληρονομικον αυτο εθιμον ειχεν επικρατησει λογω του οτι τα κτηματα ησαν τοσον ολιγα ωστε δεν ησαν δεκτικα διανομης».
*Ιωαννης Πασσας,περιοδικο «ο Ηλιος» εβδομαδιαια εγκυκλοπαιδικη επιθεωρηση,τομος 17ος (αριθμος φ. 278/ Ιουλιος 1949) , σελ. 93.
ΒΛΕΠΕ:Μπάλας-Μπαλής
ΒΛΕΠΕ:Μπάλας-Μπαλής