Για τον Αλη Πασα εχουν γραφτει τοσα βιβλια και μελετες που δεν γραφτηκαν για κανενα αλλο ανδρα της Βαλκανικης και της Ευρωπης,αν εξαιρεσουμε τον Βοναπαρτη.Και ολα συγκρουομενα και γρονθοκοπουμενα μεταξυ τους.Αλλοι τον παινευουν και αλλοι του σερνουν τοσα που δεν νομιζω ν'αντιμετωπισε αλλος πολιτικος αντρας της εποχης.Θα συνεχιζονται να γραφονται μελετες και ερευνες για τον Αληπασα,μεχρι να αποκατασταθει η αληθεια και να λαβει αυτος ο μεγαλος Αρβανιτης,τη θεση του διπλα και ισως στη κορυφη των ηρωων της προεπαναστατικης και επαναστατικης Ελλαδας.Το πιο προσφατο βιβλιο για τον Αλη,ειναι του Τ.Βουρνα,«Αλη πασας,τυρρανος η ιδιοφυης πολιτικος;».
Ο Αλης ξεκινησε σαν κλεφτης,μαζι με τον πατερα του Οδυσσεα, Αντρουτσο η Βερουση.Καταφεραν να δημιουργησουν αξιολογους Νταιφαδες και να αποσπασουν και οι δυο Αρματωλικι.Οι δυο αντρες,περα απο την κοινη Αρβανιτικη καταγωγη τους και το ξεκινημα της σταδιοδρομιας τους,ειχαν σοβαρες διαφορες που καθορισαν και την διαφορετικη τους σταδιοδρομια στη συνεχεια.
Ο Αντρουτσος ηταν περισσοτερο «Αρβανιτης» με την εννοια πως δεν δεχονταν να μεταχειριστει στις συγκρουσεις του διπλωματικα μεσα,παρα μοναχα την αντρεια και την παλληκαρια.Ειχε φτασει στο σημειο,να απαγορευει στα παλληκαρια του το ντουφεκι και να καθιερωσει το σπαθι,σαν οπλο εφοδου.
Ειναι νοοτροπια,που δεν μπορουμε σημερα να την κατανοησουμε.Δεν μπορουμε να κατανοησουμε πως γι' αυτους τους ανθρωπους δεν ειχε σημασια μια οποιαδηποτε νικη,μα κυριως το ειδος και η ποιοτητα της Νικης!
Ο Αληπασας εβλεπε πως η παλληκαρια δεν φτανει να ξεσκλαβωσει το γενος και πως χρειαζεται μυαλο και διπλωματια.Πραγματα που δεν ελλειπαν και δεν λειπουν απο τους Αρβανιτες,μα που δεν δεχονταν να τα χρησιμοποιησουν,οπως δεν καταδεχονταν ο Αθηναιος πολιτης,ο αριστοκρατης,να χρησιμοποιησει πονηρια,δηλαδη σκεψεις και μεθοδους που αρμοζουν μονο σε ανελευθερα ατομα,σε δουλους και χειρωνακτες.Ο Αλης λοιπον δεν αρκειται στον ηρωισμο και τη παλληκαρια και κατανοει πως χρειαζεται η Ελευθερια εκτος απο «αρετην και τολμην» και μυαλο δικοπο.
Καταφερνει να γινει Δερβενετζης,δηλ. φρουρος περασματων (Δερβενιων) και σιγα -σιγα Πασας στα Γιαννενα.Εχει προκαθορισμενο σχεδιο και ειναι αποφασισμενος να το πραγματοποιησει με καθε θυσια,αλλα και με καθε μεσον.Ουσιαστικα ειναι ενας «αιρετικος» ενας «αναθεωρητης» της Αρβανιτικης αντιληψης,συνειδητος και με πληρη επιγνωση,πως ετσι καθως ειναι τα πραγματα στην Βαλκανικη,δηλ. η Τουρκια να κυβερνα χρησιμοποιωντας κατα των Επαναστατων,οχι τα σπαθια της μα τα σπαθια ποτε των μεν και ποτε των δε-υπηκοων της-,ποτε των Χριστιανων και ποτε των Μουσουλμανων,ποτε της μιας φαρας και ποτε της αλλης,δεν υπαρχει αλλη περιπτωση και αλλος δρομος επιτυχιας ενος απελευθερωτικου κινηματος,παρα εκεινος που περνα μεσα απο την οργανωση,την μεθοδευση,την διπλωματια,οσον αφορα την Τουρκικη εξουσια και τη σκληρη συγκρουση,οσον αφορα τους εντελως αναρχικους Αρβανιτες η εκεινους του Αρβανιτες (Σουλιωτες,Γαρδικιωτες,Λαλιωτες,Μπαρδουνιωτες) που σαν τους αρχαιους Σπαρτιατες,θα τον περιφρονησουν και θα του πουν καταμουτρα,πως αυτοι «ειναι συνηθισμενοι να ηγουνται και οχι να ακολουθουν αλλους».Και ποιον;Εναν παρακατιανο Λιαπη.(Οι Γκεγκηδες θεωρουνται οι Δωριεις της Αρβανιτιας,ενω οι Τοσκηδες,Ιωνες (Βλεπε και Γεωργιου..Μωαμεθανοι Σκυπεταροι κλπ.).Πραγματικα ειναι το συγχρονο ζωντανο παραδειγμα για να ερμηνευσουμε τη σχεση των αρχαιων Δωριαιων και Ιωνων.Τους Λιαπηδες τους θεωρω κατι αναλογο με τους Αιολεις).
Αν ηταν να αντιμετωπισει μονο τους Τουρκους ο Αληπασας,θα το πετυχαινε πολυ ευκολα.Αλλα το μεγαλυτερο εμποδιο για αυτον ηταν οι ιδιοι οι πατριωτες του,που δεν τον αναγνωριζαν για ηγετη,παρα μονον οταν στα βαθεια γερατεια του,εφτασε ο κομπος στο χτενι και ηλθε σε ανοιχτη συγκρουση με τους Τουρκους,τους πλουσιους Μπεηδες και Κοτζαμπασηδες και δεν εξασφαλισε την εμπιστοσυνη των παμπονηρων Εγγλεζων.Τοτε πολλοι Ελληνες και Αρβανιτες καταλαβαν την αξια του Αληπασα,ως και αυτοι οι ιδιοι οι Σουλιωτες,μα ηταν πια πολυ αργα για τον Αληπασα και το οραμα του.Με ο,τι περισωθηκε απ' αυτη τη φλογα,αναψε η φωτια του '21, ωσπου να καταντησει και αυτη μια καθαρα Θρησκευτικη επανασταση καθως πιο κατω θα δουμε και θα αποδειξουμε.
Ο Αλης ειχε σχεδιο να βαλει ποδι στα επταννησα για δυο λογους..1) Να αποκτησει στολο και 2) να εχει σιγουρα φρουρια και καταφυγια σε περιπτωση ανοιχτης συγκρουσης με τους Τουρκους.Μα τα εφταννησα στην εποχη του,ειναι το κεχριμπαρενιο κομπολοι στα χερια των μεγαλων δυναμεων.
Ποτε περνανε στα χερια των Αγγλων,ποτε στα χερια τωνΓαλλων,ποτε των Ρωσων.Ετσι ειναι αναγκασμενος να παιζει ενα πολυ λεπτο και δυσκολο διπλωματικο παιγνιδι με τις μεγαλες αυτες δυναμεις.Και το επαιξε με ομολογουμενως εξαιρετικη μαεστρια και αριστοτεχνικη επιδεξιοτητα,μα χωρις τελικη επιτυχια,ακριβως λογω των αλλεπαλληλων μεταβολων κατοχης των νησιων.Δεν εβαλε ποτε ποδι στα εφταννησα.Παρεμεινε ακαλυπτος στα Γιαννενα και εκει εξοντωθηκε.
Ο Αλης οραματιστηκε την ιδρυση ενος κρατους ανεξαρτητου,με ανεξιθρησκεια,Συνταγμα Δημοκρατικο,με επισημη γλωσσα την Ελληνικη (Ο μεγαλος προστατευομενος του ο Πατροκοσμας ο Αιτωλος προπαγανδιζε την καθιερωση της Ελληνικης γλωσσας στ'Αρβανιτοχωρια και προετρεπε τους Χριστιανους να γκρεμιζουν εκκλησιες προκειμενου να χτισουν σχολεια.Και τα κρυφα σχολεια τι ηταν;Μεγαλο ψεμα!Ο,τι αξιζει απο αυτη την ιστορια,ειναι ενας αριστουργηματικος πινακας του Ν.Γκυζη.Κριμα που στηριζεται σ' ενα ψεμα)και ανεπισημη την Αλβανικη.Και αυτο δεν βγαινει απο την ιδια την εξελιξη της πολιτικης του,οπου εδιωξε ολους τους τουρκους και πλαισιωθηκε απο Ελληνες και Αρβανιτες ανεξαρτητως θρησκευματος.Δεν βγαινει μονο απο το οτι προσπαθησε να αμβλυνει τις αντιθεσεις των υπηκοων του απο τις διαφορες των θρησκειων,δινοντας ο ιδιος το παραδειγμα και σεβομενος τοσο τους μουσουλμανους,οσο και τους χριστιανους,(πηρε γυναικα χριστιανη,προστατεψε τον Πατρο Κοσμα τον Αιτωλο και σεβοταν τους Δερβισηδες ταυτοχρονα),αλλα προ παντος εδωσε μεγαλη σημασια στην παιδεια του Λαου και στην επιστημονικη ερευνα (Φυσικη,Χημεια,για πρωτη φορα μπαζονταν σε ελληνικα σχολεια,παρα τις καταρες των Δεσποταδων και του Πατριαρχειου).Ενας αντιδραστικος ηγετης και αντιλαικος,ποτε δεν φροντιζει για την παιδεια του λαου,επειδη ξερει πως η παιδεια του Λαου ειναι το ακατανικητο οπλο,που θα του προετοιμασει την πτωση.
Πολλες «αγριες ιστοριες» γραφτηκαν για τον Αληπασα,μεχρις οτου ο Σοβιετικος ιστορικος Γ.Αρς,βρηκε το 1961 στα κεντρικα αρχεια του Ρωσικου Στολου (τμημα Ποτεμκιν του Ταυρικου,Φακελλος 64,σελ 240-1),σχεδιο του Αληπασα,οπου ζητουσε την συνδρομη της Ρωσιας για δημιουργια ανεξαρτητου και ανεξηθρισκου κρατους με επισημη την Ελληνικη και ανεπισημη την Αλβανικη κλπ.κλπ.Το σχεδιο το συνταξε ο Αλης τρια χρονια μετα την ανοδο του στο Πασαλικι των Ιωαννινων δηλαδη τον Ιουνιο του 1791 και το διαβιβασε στον Ρωσο Στρατηγο Ταμαρα που τοτε βρισκοταν απεναντι απο τις ακτες της Ακαρνανιας στο νησακι Καλαμος,στρατολογωντας επαναστατες κατα των τουρκων.
(Βλεπε προηγουμενο αρθρο περι στρατολογησης Κατσωνη και Ανδρουτσο απο τον Ταμαρα).
1)Ο Ανδρουτσος ηταν επιστηθιος φιλος του Αλη και παιδικος φιλος,
2)Στην επικρατεια του Αλη στρατολογησε τους 800 Αλβανους του.
3)Ηταν συμπολεμιστης του Ταμαρα και επομενως ο συνδεσμος Αλη και Ταμαρα.Για αυτο ειπαμε πως ο Κατσωνης και ο Αντρουτσος δεν θα συμμεριζονταν μεχρι το τελος τα σχεδια των Ρωσων για δημιουργια καθαρα Ορθοδοξου ανεξαρτητου κρατους,αλλα αυτο του Αλη για δημιουργια ανεξιθρησκου.Αλλωστε βλεπουμε τον Κατσωνη στο τελος και μετα το κλεισιμο της Ειρηνης μεταξυ Τουρκων και Ρωσων,να ξεχεζει ουσιαστικα την Αικατερινη λεγοντας εκεινο το παροιμιωδες «Αν η Αικατερινη εκλεισε ειρηνη,ο Κατσωνης δεν εκλεισε την δικη του».Ουτε ειναι τυχαιο που ο Αλης εκανε το παν για να ελευθερωσει τον Ανδρουτσο-καθως και τον Ρηγα-με το πειστικο προσχημα πως τους ηθελε να τους σκοτωσει ο ιδιος.
Βλεπουμε δηλαδη πως ο Αλης ειχε μακροπνοο σχεδιο,μεγαλεπηβολο και καθολου ευκαιριακο οραμα,μιας και οι ιδεες του για ανεξαρτητο ,Δημοκρατικο και ανεξαρτητο Ελληνικο Κρατος,δεν ειναι της τελευταιας στιγμης,αλλα χρονολογουνται απο τα πρωτα χρονια της ανοδου του στο Πασαλικι των Γιαννινων,καθως απεδειξαν τα εγγραφα που εφερε ο Αρς στο φως το 1961.
Μα ας δουμε πιο κοντα το οραμα του Αλη και ας το συγκρινουμε με τα οραματα του Ρηγα,της Φιλικης και των Φαναριωτων και Δεσποταδων που τελικα επικρατησε μετα το πρωτο χρονο της Επαναστασης.
Το οραμα του Αλη ειναι πρωτα Εθνικοαπελευθερωτικο.Απευθυνεται στους Ελληνες και σαν τετοιους εννοει πρωτ'απ'ολα τους Αρβανιτες και γενικα τους Ελλαδιτες,ανεξαρτητα απο το θρησκευμα του καθ'ενος.Δεν εχει την ευρυτητα του Γαλλικου οραματος του Ρηγα που αγκαλιαζει ολους τους Βαλκανικους λαους,αλλα και τους Τουρκους που με καθε τροπο,κοινωνικα καταπιεζονται.Το οραμα του Ρηγα ειναι απορροια των αρχων της Γαλλικης επαναστασης και σαν τετοιο εχει το μειονεκτημα ολων των οραματων που θελουν να εχουν παγκοσμια εφαρμογη και ολη την ομορφια της ουτοπιας.
Το οραμα του Αλη,χωρις να παραβλεπει τις βασικες ιδεες της Γαλλικης επαναστασης,βγαινει μεσα απο την χειροπιαστη Ελληνικη πραγματικοτητα και συγκεκριμενοποιειται απολυτα.
Περα απο εθνικοαπελευθερωτικο,το οραμα του Αλη ειναι πρωτοπορα κοινωνικο.Χτυπαει τους Φεουδαρχες της εποχης χριστιανους (Κοτζαμπασηδες) και μουσουλμανους(Μπεηδες και Αγαδες).Τις παραμονες της επαναστασης,μπεηδες και κοτζαμπασηδες στην Ηπειρο και την Ρουμελη δεν εχουν την δυναμη των συναδελφων τους του Μωρια.Ειναι ταπεινωμενοι και ακινδυνοι.Ληστες,μικροκλεφτες και σατραπισκοι,δεν υπαρχουν και ο Λαος επιδιδεται στα ειρηνικα του εργα.Οταν ο Αλης καταφερε με την υποστηριξη των Γαλλων να βαλει ποδι στον Μωρια και να διοριστει απο την Πυλη,διοικητης του Μωρια,ο γιος του ο Βελης,οι Μπεηδες (Λαλιωτες,Μπαρδουνιωτες) και οι κοτζαμπασηδες ξεσηκωθηαν για να προλαβουν το κακο που τους περιμενε,το κακο που προηγουμενα ειχε βρει τους Μπεηδες και Κοτζαμπασηδες της Ρουμελης και της Ηπειρου.Καταφεραν τελικα να τον διωξουν με αλλεπαλληλα διαβηματα και μπαξισια στο Σουλτανο και τους Αυλικους του.Μα ενω χτυπησε αλυπητα τους μπεηδες και κοτζαμπασηδες ο Αλης,ταυτοχρονα προστατεψε το Λαο απο τις αυθεραισιες τους και αγκαλιασε τους διανοουμενους,που τους εδωσε ολα τα μεσα να διδαξουν τα παιδια γραμματα και επιστημες.Ετσι τα Γιαννενα ειχαν γινει την εποχη του η Αθηνα του 18 ου αιωνα.
«Γιαννενα πρωτα στ' αρματα, στα γροσια και στα γραμματα» ελεγε ο Λαος και αυτο ειναι αυθορμητη κριση που διαψευδει καθε συκοφαντια.
Να τι γραφει ο Τ.Βουρνας ..«Ειχε ο Αλης στο νου του να παραχωρησει Συνταγμα στο Κρατος του και φαινεται οτι ζητησε πληροφοριες καθως και Συνταγματικα υποδειγματα απο τις Ευρωπαικες Αυλες...Μεσα στα ορια της επικρατειας του ανεχτηκε τον «Εταιρισμο»,τις μυστικες δηλ. εθνικοαπελευθερωτικες οργανωσεις των Ελληνων.Πολυτιμο ντοκουμεντο για την ιστορικη κριση γυρω απο την προσωπικοτητα του Αλη ειναι το αρθριδιο της «Εφημεριδας»των Μακριδων Πουλιων της Βιεννης,οργανου του Ρηγα και της ομαδας τους.Να τι γραφει το επαναστατικο αυτο εντυπο..
«Γραφαι απο πολλα μερη της Ρουμελης,κηρυττουν την ευτυχιαν των Ραγιαδων υπο την ηγεμονιαν του ηγεμονος πασης Ηπειρου και Πασια των Ιωαννινων,Αληπασα.Η υψηλοτης του,αφου εκαμε εις εκεινα τα μερη να απολαμβανουν οι Χριστιανοι μιαν ακραν Ειρηνην και ελευθεριαν,ηθελησε να τους αλαφρωσει και απο τα δοσιματα και εξωτερικας αδικιας και συμφωνοντας μαζι τους ενα διορισμενο ελαφρο δοσιμο,οπου να του δινουν δυο φορες τον χρονο με την ησυχιαν των ,εσηκωσε να μην ειναι τελειως Κοτζαμπασηδες,Καψιμαλληδες και οι τοιουτοι....»
Οι αντιαληπασαλικοι ιστορικοι λενε πως το αρθρο αυτο ειναι πληρωμενο απο τον Αλη,μα να τι παρατηρει ο Βρουρνας..
«Ειναι αδυνατον το ντοκουμεντο αυτο να ειναι υποβολιμιαιο.Η Αυστριακη λογοκρισια αποκλειεται να το επεβαλλε,γιατι εχει αντισουλτανικες αιχμες που δεν συμβιβαζονται με τις αριστες Αυστροτουρκικες σχεσεις.Προκειται λοιπον για πραγματικο καθρεφτη γεγονοτων που η εξαρση τους εχει πολιτικο χαρακτηρα και εξυπηρετει τα σχεδια των επαναστατων Ελληνων στον παροικιακο Ελληνισμο»(Αλη Πασας,τυρρανος η ιδιοφυης πολιτικος; σελ. 79-90).
Θα προσθετα το γεγονος πως ο Αλη προσπαθησε,εστω ανεπιτυχως,να σωσει τον Ρηγα και πως το οραμα του Ρηγα ειναι πλησιεστερο σ'αυτο του Αλη.παρα σ'αυτο που τελικα επεκρατησε στην επανασταση του '21.Δηλαδη ουτως η αλλως υπηρχε σε μεγαλο βαθμο ταυτοτητα αποψεων των δυο ανδρων και η «Εφημερις» εννοουσε αυτο που εγραφε.
Αλλωστε η «Ελληνικη Νομαρχια»καιτοι θητευει στον ιδιο πολιτικο χωρο(Πνευμα Γαλλικης επαναστασης)με την «Εφημεριδα»,περιλουζει τον Αλη με τις χειροτερες βρισιες..
«Αυτος εχει τα ελαττωματα ολων των Τυρρανων..Χωρις θρησκειαν,χωρις συνειδησιν,αρπαξ,φονευς,θηλυμανης,αρσενοκοιτης,ασπλαχνος,σκληρος τη καρδια,κλεφτης φοβερος,αιμοβορος,αδικος,τελος παντων και ανεδαιστατος ως ουδεις αλλος.Η πονηρια του δε και η αδιαντροπια του,παρακινουσι τους απανθρωποτατους κολακας του να τον ονοματωσι πνευματωδη και αξιον».
Βλεπουμε δηλαδη ενα ανεπιχειρηματικο υβρεολογιο για τον Αλη που παιρνει σβαρνα εμμεσα ολους τους ηρωες του '21 που υπηρετησαν και αγαπησαν σαν πατερα τους τον Αλη,καθως και τους ποιητες και διανοουμενους που του συμπαρασταθηκαν,καθως τον Βηλαρα,τον Ψαλιδα,τον Λεοντιο κλπ.
Μας καθως φαινεται η αντιπαθεια ξεκινα απο την αρχη του υβρεολογιου..
«Χωρις θρησκειαν...».Ο ανθρωπος δεν ηταν χριστιανος.Αυτο ηταν το μεγα εγκλημα του και τουτου μυρια επονται και ειναι για τον συντακτη της Νομαρχιας ακατανοητο να λατρευεται αυτος ο αντιχριστος απο τους χριστιανους.
Ο Τασος Βουρνας λεει για αυτη τη κριση του συντακτη της Νομαρχιας..
«Η Ελληνικη Νομαρχια,θεωρητικολογει και μονον στην περιπτωση του Αλη.Γραμμενη εξω απο την Ελλαδα,μακρια απο το επικεντρο του επαναστατικου αναβρασμου,βλεπει την περιπτωση του Αλη με κριτηρια Αρχων.Και τον καταδικαζει κατα τροπον απεριφραστο και μονο για το γεγονος οτι ειναι Τυρρανος-αντιπαλος των δημοκρατικων ιδεωδων.Ο ευελικτος πολιτικος νους λειπει εντελως απο τις επικρισεις του συγγραφεα της «Ελληνικης Νομαρχιας»,σε οτι αφορα τον Αλη και την Πολιτεια του»(σελ.94-95).
Ειναι γεγονος πως πολλοι δηλωνουν οπαδοι μας ιδεολογιας,και συμβαινει πολλες φορες να ειναι αψογα συμφωνοι με το «γραμμα » της ιδεολογιας,αλλα ν' απεχουν παρασαγκας απο το πνευμα της.Ο συντακτης της Ελληνικης Νομαρχιας ειναι οπαδος των ιδεων της Γαλλικης επαναστασης,μα παρακαμπτοντας τις περι ελευθεριας της θρησκευτικης συνειδησης κλπ. αρχες της,παραμενει ενας φανατικος ορθοδοξος χριστιανος,γεγονος που ειναι καθοριστικο στη κριση του.
ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ (2)
ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ-ΚΥΡΑ ΦΡΟΣΥΝΗ(3)
ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ-ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΓΙΑΣ(4)
ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ-ΒΛΑΧΑΒΑΣ ΚΑΙ ΝΙΚΟΤΣΑΡΑΣ(5)
ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ-ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ ΚΑΙ ΒΡΥΩΝΗΣ(6)
ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ (7)
κυρά Φροσύνη,η π...πού έγινε ηρωίδα καί «καλιμάρτυς»
ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ
Το τυχηρόν τού Αλή πασά
