Kρισεις του Γαλλου Προξενου στα Γιαννενα,την εποχη του Αληπασα,του πολυ γνωστου σ'ολους μας Πουκεβιλ (Pouqueville) για τις Αρβανιτισες της εποχης του.
Ας δουμε πως τις περιγραφει στο εργο του «Voyage de la Grece»,εκδοση του 1827,τομ.ΙΙΙ,σελ.213-220(ερανισμος απο το βιβλιο «Αρβανιτες οι Δωριεις του νεωτερου Ελληνισμου» του Κ.Μπιρη):
«...Οι γυναικες των Γκεκηδων οπλοφορουν.Εχουν περηφανο βλεμμα,αγερωχο βαδισμα και καυχωνται οτι ειναι συντροφοι,και οι μαναδες των ανδρων.Σκληραγωγημενες στους κοπους και συνηθισμενες στους κινδυνους,αψηφουν αποφασιστικα τον θανατο,αφου αλλωστε οι χαρες της ζωης τους ειναι αγνωστες.Στις οδοιποριες τους,με τη ζωνη γεματη πιστολες και συνοδευομενες απο φοβερα σκυλια υποτακτικα στη φωνη τους...δεν θα τολμουσε κανεις να τις πλησιασει.
Ετσι,ενω ανηκουν σ'ενα φυλο περιορισμενο για ηπιοτερες ασχολιες του σπιτιου,ακολουθουν τα ηθη μιας φυλης που δεν μπορει να ζησει χωρις οπλα.Τις βλεπεις στις μαχες,οταν απειλειται το πατρικο τους σπιτι,σαν νεες αμαζονες,να παιρνουν θεση στις γραμμες των πολεμιστων και να τους παροτρυνουν στην αιματοχυσια.Χριστιανες η Οθωμανες,καμμια δεν φορει το γιασμακι,που η ανατολιτικη ζηλεια εχει εφευρει.Ωραιες απο συστολη και απο σεμνοτητα,οταν δινουν πολλα παιδια στον ανδρα τους,τοτε κινουν την αγαπη του και εδραιωνονται στην καρδια του και στη στοργη του».
«...Οι γυναικες (των Τοσκηδων),σεμνες και περιορισμενες,στολιζουν τους γυναικωνιτες.Οι γυναικες της Μουζακιας και των κοιλαδων του Τομορου εχουν θυσαυρους εμορφιας αξιους για το στεμμα του ερωτος.Μεγαλα και φωτεινα γαλανα ματια με ουρανια φλογα,μαλλια καστανοξανθα σγουρα σαν των Χαριτων,μυτη λεπτη,στομα γλυκο και κομψοτης,ειναι τα δωρα των γυναικων της Τοσκαριας.Με το λυγερο αναστημα τους,με τη λεπτοτητα των ποδιων τους,θα τις νομιζε κανεις για θεες της αρχαιοτητας η για νυμφες,με τις οποιες ο Προφητης εστολισε τον Παραδεισο που υποσχεται στους εκλεκτους του.
Ολα τις αναδεικνυουν ως τα τελειοτερα προτυπα της ομορφιας».
«Η εμορφια ξαναπαιρνει την εγεμονια της κατω απο εναν ουρανο γαληνιο.Στις ακτες του Ιουνιου πελαγους,στη μεση των μαγευτικων τοπων της Θεσπρωτιας,μεσα στα ολοπρασινα αλση που ο Θυαμις και ο Αχερων τα αγκαλιαζουν μεσα στα μαιανδρικα ρευματα τους,ζουν οι Τσαμηδες.Ευτυχεις αλλοτε μεσα στους κολπους της αναρχιας τους,θα τους ανεγνωριζε κανεις απο τα ξανθα η καστανα μαλλια τους,τη μελαγχολια των ματιων τους,τη λεπτοτητα του δερματος τους και θα τους θεωρουσε ως τους πιο ωραιους και γενναιοψυχους απο τους Αλβανους.Οι Τσαμισσες Θεσπρωτες εχουν ελληνικη προσωπικη γωνια,μεγαλα μαυρα ματια και μακρυα καστανα μαλλια.Το δερμα τους το λεπτο,αν και μελαχρινο,ο λαιμος τους που προβαλλει με τον πιο ωραιο σχηματισμο,το φιληδονο στομα,το λεπτο και αβρο ποδι της Αρβανιτισσας,ειναι τα γενικα χαρακτηριστικα της ομορφιας τους,που τα βλεπει κανεις ακομα να λαμπουν στις Παργινες και που δεν βρισκονται πια στις Σουλιωτισσες,οι οποιες υποφερουν,οπως οι Ακροκεραυνιτισσες,κατω απο τις καταθλιπτικες αγροτικες δουλειες.
Ετσι,η ομορφια δεν εχει μοιρασθει παρα ειδικα στις Αρβανιτισσες του Τομορου και της Θεσπρωτιας.Αλλα ποσο αυτη η φευγαλεα λαμψη τους εκδικειται! Ομοια με τα ροδα της μοναξιας,που η διαρκεια της λαμψεως τους ειναι εφημερη.Παντρεμενες δωδεκα χρονων,μητερες ανηλικες,και οι ρυτιδες των γηρατιων βρισκονται αποτυπωμενες στο μετωπο μιας γυναικας εικοσιπεντε χρονων».
Ας δουμε πως τις περιγραφει στο εργο του «Voyage de la Grece»,εκδοση του 1827,τομ.ΙΙΙ,σελ.213-220(ερανισμος απο το βιβλιο «Αρβανιτες οι Δωριεις του νεωτερου Ελληνισμου» του Κ.Μπιρη):
«...Οι γυναικες των Γκεκηδων οπλοφορουν.Εχουν περηφανο βλεμμα,αγερωχο βαδισμα και καυχωνται οτι ειναι συντροφοι,και οι μαναδες των ανδρων.Σκληραγωγημενες στους κοπους και συνηθισμενες στους κινδυνους,αψηφουν αποφασιστικα τον θανατο,αφου αλλωστε οι χαρες της ζωης τους ειναι αγνωστες.Στις οδοιποριες τους,με τη ζωνη γεματη πιστολες και συνοδευομενες απο φοβερα σκυλια υποτακτικα στη φωνη τους...δεν θα τολμουσε κανεις να τις πλησιασει.
Ετσι,ενω ανηκουν σ'ενα φυλο περιορισμενο για ηπιοτερες ασχολιες του σπιτιου,ακολουθουν τα ηθη μιας φυλης που δεν μπορει να ζησει χωρις οπλα.Τις βλεπεις στις μαχες,οταν απειλειται το πατρικο τους σπιτι,σαν νεες αμαζονες,να παιρνουν θεση στις γραμμες των πολεμιστων και να τους παροτρυνουν στην αιματοχυσια.Χριστιανες η Οθωμανες,καμμια δεν φορει το γιασμακι,που η ανατολιτικη ζηλεια εχει εφευρει.Ωραιες απο συστολη και απο σεμνοτητα,οταν δινουν πολλα παιδια στον ανδρα τους,τοτε κινουν την αγαπη του και εδραιωνονται στην καρδια του και στη στοργη του».
«...Οι γυναικες (των Τοσκηδων),σεμνες και περιορισμενες,στολιζουν τους γυναικωνιτες.Οι γυναικες της Μουζακιας και των κοιλαδων του Τομορου εχουν θυσαυρους εμορφιας αξιους για το στεμμα του ερωτος.Μεγαλα και φωτεινα γαλανα ματια με ουρανια φλογα,μαλλια καστανοξανθα σγουρα σαν των Χαριτων,μυτη λεπτη,στομα γλυκο και κομψοτης,ειναι τα δωρα των γυναικων της Τοσκαριας.Με το λυγερο αναστημα τους,με τη λεπτοτητα των ποδιων τους,θα τις νομιζε κανεις για θεες της αρχαιοτητας η για νυμφες,με τις οποιες ο Προφητης εστολισε τον Παραδεισο που υποσχεται στους εκλεκτους του.
Ολα τις αναδεικνυουν ως τα τελειοτερα προτυπα της ομορφιας».
«Η εμορφια ξαναπαιρνει την εγεμονια της κατω απο εναν ουρανο γαληνιο.Στις ακτες του Ιουνιου πελαγους,στη μεση των μαγευτικων τοπων της Θεσπρωτιας,μεσα στα ολοπρασινα αλση που ο Θυαμις και ο Αχερων τα αγκαλιαζουν μεσα στα μαιανδρικα ρευματα τους,ζουν οι Τσαμηδες.Ευτυχεις αλλοτε μεσα στους κολπους της αναρχιας τους,θα τους ανεγνωριζε κανεις απο τα ξανθα η καστανα μαλλια τους,τη μελαγχολια των ματιων τους,τη λεπτοτητα του δερματος τους και θα τους θεωρουσε ως τους πιο ωραιους και γενναιοψυχους απο τους Αλβανους.Οι Τσαμισσες Θεσπρωτες εχουν ελληνικη προσωπικη γωνια,μεγαλα μαυρα ματια και μακρυα καστανα μαλλια.Το δερμα τους το λεπτο,αν και μελαχρινο,ο λαιμος τους που προβαλλει με τον πιο ωραιο σχηματισμο,το φιληδονο στομα,το λεπτο και αβρο ποδι της Αρβανιτισσας,ειναι τα γενικα χαρακτηριστικα της ομορφιας τους,που τα βλεπει κανεις ακομα να λαμπουν στις Παργινες και που δεν βρισκονται πια στις Σουλιωτισσες,οι οποιες υποφερουν,οπως οι Ακροκεραυνιτισσες,κατω απο τις καταθλιπτικες αγροτικες δουλειες.
Ετσι,η ομορφια δεν εχει μοιρασθει παρα ειδικα στις Αρβανιτισσες του Τομορου και της Θεσπρωτιας.Αλλα ποσο αυτη η φευγαλεα λαμψη τους εκδικειται! Ομοια με τα ροδα της μοναξιας,που η διαρκεια της λαμψεως τους ειναι εφημερη.Παντρεμενες δωδεκα χρονων,μητερες ανηλικες,και οι ρυτιδες των γηρατιων βρισκονται αποτυπωμενες στο μετωπο μιας γυναικας εικοσιπεντε χρονων».
