Ήδη από το 1899 ο σπουδαίος Μεσσήνιος καθηγητής Αρχαιολογίας και πατέρας της Λαογραφίας, Νικόλαος Πολίτης, είχε αποστείλει επιστολή στο δήμαρχο Οιχαλίας με θέμα: «Η ονομασία των χωρίων Οιχαλίας», στην οποία προέτρεπε την αντικατάσταση των ονομάτων των οικισμών και χωριών του δήμου που δεν έφεραν ελληνικά ονόματα, με ονομασίες που παραπέμπουν στην αρχαία ιστορία του τόπου τους.
Η επιστολή αυτή ήταν εξαιρετικής σημασίας όχι μόνο για τον δήμο Οιχαλίας αλλά και για την Ελλάδα γενικότερα, αφού η ευαισθητοποίηση του δημοτικού συμβουλίου και το παράδειγμα της απόφασής του να μετονομάσει τα χωριά και τους οικισμούς ακολούθησε ολόκληρη η Πελοπόννησος. Από τον τύπο της εποχής χαρακτηριστικά αναφέρεται: " [...] Μια από τας πρώτας φροντίδας των απελευθερωθέντων Ελλήνων ήτο να μη μείνει όνομα ενθυμίζον τους χρόνους της δουλείας και όπου υπήρχον αρχαία ονόματα λησμονηθέντα υπό τα βαρβαρικά επιθέματα, εξετάφησαν από την λήθην και προσεκολλήθησαν εκ νέου εις τας πόλεις και τας κώμας. [...] την αρχήν έκαμε το δημοτικόν συμβούλιον Οιχαλίας εις την Μεσσηνίαν [...]" (εφημ. "Εμπρός" 15-12-1905 αρ. φ. 3.289).
Η κατά τ' άλλα αξιέπαινη αυτή απόφαση του δημοτικού συμβουλίου δεν εφαρμόστηκε όμως ποτέ και απορρίφτηκε από το υπουργείο Εσωτερικών.
Για την ιστορία όμως ας αναφέρουμε την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου:
- Το χωρίον Αλειτούργι μετονομάζεται εις "Στενήκληρος"
- το Αλητσελεπή μετονομάζεται εις "Καρνάσιον"
- το Τσαούσι μετονομάζεται εις "Ευρύτιον"
- το Τζεφερεμίνη μετονομάζεται εις "Δέραι"
- το Ζέζα μετονομάζεται εις "Μελανεύς"
- το Μπάλα μετονομάζεται εις "Νάπη"
- το Σιάμου μετονομάζεται εις "Σήμα"
- το Δογατζίδες μετονομάζεται εις "Χάραδρος"
- το Σολάκι μετονομάζεται εις "Αιπύτιον"
- το Ζευγολατιό μετονομάζεται εις "Κρεσφόντιον"
- η Μαγούλα μετονομάζεται εις "Μερόπη" και
- το Τόσκεσι μετονομάζεται εις "Τρίκη"
Πέρασαν ακριβώς 10 χρόνια από την αποτυχημένη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Οιχαλίας όταν επισήμως πια έγινε η πρώτη μετονομασία σε χωριό του δήμου μας.
Τα κριτήρια βάση των οποίων εγκρίνονταν οι μετωνυμίες ήταν η πράξη (πρόταση - αίτηση) από την ενδιαφερόμενη κοινότητα, η γνωμοδότηση του συμβουλίου τοπωνυμιών (πρόεδρος της οποίας ήταν ο Νικόλαος Πολίτης) και η έγκριση του υπουργού Εσωτερικών.
Πρέπει να πούμε ότι τα νέα ονόματα που προέκυψαν είναι σχετικώς υποκειμενικά και πως θα μπορούσαν να τα πάρουν και άλλοι οικισμοί, ίσως περισσότερο δικαιωματικά. Π.χ. το όνομα Οιχαλία θα "ταίριαζε" περισσότερο στο Λουτρό, το Φίλια και το Δεσύλα, γιατί είναι πιο κοντά στην υποτιθέμενη θέση της προϊστορικής Οιχαλίας. Όμως τα χωριά αυτά δεν είχαν λόγους να αλλάξουν το όνομα, ενώ το Αλητσελεπή - Τόσκεσι έπρεπε να αντικατασταθεί.Αξιοσημείωτο παράδειγμα υποκειμενικής μετονομασίας βλέπουμε και στον χάρτη δίπλα όπου το Τσαούσι έχει μετονομαστεί σε Στενύκλαρο.Ας δούμε όμως χρονολογικά τις μετονομασίες των χωριών του δήμου Οιχαλίας έτσι όπως δημοσιεύτηκαν στα Φύλλα της Εφημερίδας της Κυβέρνησης:
- 4/5/1915 το Αλητσελεπή ονομάζεται Οιχαλία (Φ.Ε.Κ. 180/1915)
- 25/8/1915 το Τόσκεσι ονομάζεται Οιχαλία (Φ.Ε.Κ. 294/1915)
- 25/11/1916 το Αλειτούργι ονομάζεται Στενύκλαρος (Φ.Ε.Κ. Β93/1916)
- 4/11/1927 το Τζεφερεμίνι ονομάζεται Βαλύρα (Φ.Ε.Κ. 306/1927)
- 4/11/1927 οι Δογατζήδες ονομάζονται Φίλια (Φ.Ε.Κ. 306/1927)
- 4/11/1927 το Ζέζα ονομάζεται Ανθούσα (Φ.Ε.Κ. 306/1927)
- 8/5/1958 το Μπάλα ονομάζεται Πεύκο (Φ.Ε.Κ. 184/1958)
- Εδώ θα πρέπει να διευκρινιστεί μια παρανόηση που υπάρχει σήμερα σε πολλούς, ακόμη και σε κατοίκους της Μερόπης. Το Τσαούσι δεν μετονομάστηκε ποτέ σε Μερόπη, αλλά συναποτέλεσε μαζί με τους τρεις άλλους οικισμούς (Σπανοχώρι, Μούστα, Αλλαγή) την κοινότητα Μερόπης.
- Στο σημείο όμως αυτό θα ξαναεπιστρέψουμε στον τύπο τις εποχής να διαβάσουμε ένα ενδιαφέρον σχόλιο σχετικά με τις μετονομασίες των χωριών του δήμου Οιχαλίας: "[...] αμφιβάλω πολύ αν τα νέα ονόματα αντικαταστήσουν τα υπάρχοντα. Τουλάχιστον τινά εξ αυτών δεν δύνανται να έχουν τοιαύτην ελπίδα, εάν τα χωρία δεν κατοικηθούν από διδάκτορας της φιλολογίας. [...] Διατί τάχα η "Στενύκλαρος" να είναι ευφωνοτέρα - και ελληνικοτέρα, αν θέλετε από το "Αλειτούργι"; [...] Απλώς αλλάζει ο Μανωλιός της παροιμίας και γίνεται κωμικός. Ονομάζεται Αλκιβιάδης και φθέγγεται του Βελη-Γκέκα την φωνήν." (εφημ. "Εμπρός" 15-12-1905 αρ. φ. 3.289).Θεωρούμε σκόπιμο να κλείσουμε τη μικρή αυτή αναφορά για τις μετονομασίες των χωριών μας, με δυο ενδεικτικές γνωμοδοτήσεις του Νικολάου Πολίτη προς τον υπουργό των Εσωτερικών.Αλή Τσελεπή, Τόσκεσι (Οιχαλία)Ορθήν νομίζομεν την απόφασιν του κοινοτικού συμβουλίου Αλή Τσελεπή περί αντικαταστάσεως των σημερινών ονομάτων της έδρας της κοινότητας και του προσηρτημένου εις αυτήν συνοικισμού Τόσκεσι δια κοινού αμφοτέρων αρχαίου ονόματος. Το Τόσκεσι κείται τόσον πολύ πλησίον της έδρας της κοινότητος, ώστε ουδέν το άτοπον παρουσιάζει η επίθεσις του ονόματος αυτής και εις τούτο. Τα δε σημερινά βάρβαρα και άσημα ονόματα, ων το μεν τουρκικόν, το δε αλβανικόν μετ' αλβανικής μάλιστα καταλήξεως, έπρεπε πάντως να μεταβληθώσι. Καλώς δ' εξελέχθη ως όνομα των δυο χωρίων και της κοινότητος το της αρχαιοτάτης μεσσηνιακής πόλεως Οιχαλίας, ης όνομα είχεν αποδοθεί και εις τον καταργηθέντα δήμον, τον περιλαμβάνοντα την κοινότητα Αλή Τσελεπή. Η θέσις της Οιχαλίας δεν είναι βεβαίως γνωστή, η πόλις δεν υπήρχε πλέον κατά τους ιστορικούς χρόνους, αλλά παράδοσις παλαιά παρά τω περιηγητή Παυσανία ώριζεν ότι την θέσιν αυτής κατείχε το Καρνάσιον άλσος, τούτο δε κατά τας εικασίας των νεωτέρων τοπογράφων ήτο παρά το σημερινόν χωρίον του Φίλια. Επειδή δε το όνομα του χωρίου τούτου καλόν είναι να διατηρηθη, προσήκει το της Οιχαλίας να δοθή εις την περί ης πρόκειται κοινότητα.
Αλητούργι (Στενύκλαρος)Η τουρκική τοπωνυμία Αλητούργι, δοθείσα εις το χωρίον υπό του ιδιοκτήτου αυτού επί τουρκοκρατίας, ονομαζομένου Αλή Τουργούτ πιθανότατα, αγνώστου δ' άλλοθεν, πρέπει βεβαίως να μεταβληθή, και ορθώς εσκέφθη το κοινοτικόν συμβούλιον της κοινότητος του Αλητούργι αποφασίσαν την αντικατάστασιν αυτού δια του ονόματος της αρχαίας πόλεως Στενυκλάρου. Η πόλις αυτή ήτο η μυθολογουμένη έδρα του βασιλέως Κρεσφόντου, ήτις είχεν εκλείψη κατά τους ιστορικούς χρόνους, παρέμεινε δ' όμως η μνήμη αυτής εις το από ταύτης ονομασθέν Στενυκλάριον πεδίον. Όθεν ουδέν το άτοπον, αν αποδοθή το όνομα της Στενυκλάρου, ης την θέσιν ουδ' οι αρχαίοι γεωγράφοι εγίνωσκον, εις το εν τω Στενυκλαρίω πεδίω κείμενον τουρκώνυμον Αλητούργι.
