Ο Κάρατζιτς πού γνώρισα

Ο Κάρατζιτς που γνώρισα Του ΑΝΔΡΕΑ ΜΠΕΛΙΜΠΑΣΑΚΗ Ο «δρ Ντράγκαν Ντάμπιτς», τον χειμώνα του 2008, μιλώντας σε νεαρούς φίλους της εναλλακτικής ιατρικής, ήταν σαφής: «Στη ζωή δεν υπάρχουν αδιέξοδες καταστάσεις. Ολοι μπορούν να βρουν την ισορροπία τους». «Ολοι οι Σέρβοι σε ένα ορθόδοξο χριστιανικό κράτος» ήταν το «όραμα» του Ράντοβαν Κάρατζιτς. Μια χιλιοειπωμένη διατύπωση που έχει όμως την αξία της, καθώς ο «δρ Ντάμπιτς», με φυσιογνωμία κάτι ανάμεσα σε Μαρξ και Φρόιντ και συμπεριφορά μποέμ ψυχιάτρου, ανακάλυψε έναν ισορροπημένο κόσμο κάπου έξω από το Βελιγράδι. Πολύ διαφορετικό από αυτόν του Ράντοβαν Κάρατζιτς, του 1992. *Πρώτη φορά είδα τον Ρ. Κάρατζιτς τον Ιανουάριο του 1992 στο ξενοδοχείο «Holiday Inn» του Σαράγεβο, λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στη Βοσνία. Ψηλός, ευθυτενής, προχωρούσε με αποφασιστικό, στρατιωτικό βήμα σχεδόν, συνοδευόμενος από ένστολους φρουρούς. Με σήμα κατατεθέν τη μακριά του κόμη, έμοιαζε μάλλον με «οργισμένο» διανοούμενο του '60. Χαμογελούσε βεβιασμένα και ήταν πρόθυμος να μιλήσει σε όλους. Το σερβικό «Αγιον Ορος» *Ξαναείδα τον Κάρατζιτς έξι μήνες αργότερα, αυτή τη φορά στο Πάλε, στην έδρα της σερβοβοσνιακής πλέον κυβέρνησης, λίγα χιλιόμετρα έξω από το Σαράγεβο. Ο πόλεμος είχε ξεκινήσει και οι Σέρβοι ήδη είχαν υπό τον έλεγχό τους τις μεγαλύτερες πόλεις της Βοσνίας. Του έκανε εντύπωση ότι μιλούσα τα σερβοκροατικά. Με τις σερβικές βόμβες να τραντάζουν το Σαράγεβο, δεκαπέντε λεπτά συνέντευξης ήταν αρκετά για να διαπιστώσω το «όραμά» του: «Ολοι οι Σέρβοι σε ένα ορθόδοξο χριστιανικό κράτος». *Μου επαναλάμβανε συνεχώς ονόματα σέρβων αυτοκρατόρων και αγίων, ενώ το πρότυπό του ήταν μια κοινωνία σαν το... Αγιον Ορος: Περισυλλογή με τυφλή πίστη στην πατρίδα, στη θρησκεία και στις παραδόσεις της. Φαινόταν να πιστεύει όσα έλεγε. Για τους μουσουλμάνους και την ηγεσία τους ήταν εντελώς απαξιωτικός: «Ποιοι είναι αυτοί; Πότε υπήρξαν ως έθνος; Κανείς δεν πρόκειται ποτέ να τους αναγνωρίσει». Τελείωσε, μάλιστα, τη συνέντευξη με μια φράση που δίχασε πολλούς στην Ελλάδα: «Οι Ελληνες πάντα ήταν αδέλφια μας και κάποτε πρέπει να ζήσουμε μαζί στο ίδιο ορθόδοξο κράτος». *Την διάρκεια του πολέμου 1992-1995 συνάντησα τον Κάρατζις δεκάδες φορές. Οι Ελληνες και η... Λιάνη Από το 1993, όταν η πίεση της διεθνούς κοινότητας εντάθηκε, ο Κάρατζιτς προσπάθησε να διαμορφώσει μια διαφορετική εικόνα: Λιγότερο στρατιωτική, περισσότερο πολιτική. Αν και ποτέ δεν έπαψε να εμφανίζεται σαν ένας «απλός στρατιώτης της μεγάλης σερβικής ιδέας». Οσο για την εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα; Εκτιμούσε τον Αν. Παπανδρέου αλλά θεωρούσε ότι ένας από τους μεγαλύτερους ευρωπαίους πολιτικούς ήταν ο Κων. Μητσοτάκης. Φαινόταν καλά ενημερωμένος, ενώ επανειλημμένως με ρώτησε για τη Δήμητρα Λιάνη και για το εάν πραγματικά έχει τόσο μεγάλη δύναμη όσο ακουγόταν! *Τον απασχολούσε, επίσης, το ζήτημα της ονομασίας της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Το 1994 μου εκμυστηρεύτηκε ότι «το ζήτημα δεν είναι σοβαρό, αφού δεν υπάρχει περίπτωση να επιζήσει ως ανεξάρτητο κράτος με τόσο σαθρά εθνικά θεμέλια. Το μέλλον των Σκοπίων θα εξαρτηθεί από τις διαθέσεις της Ελλάδας και της Σερβίας», υπονοώντας ότι μια δίκαιη μοιρασιά μεταξύ «αδελφών» δεν θα ήταν άσχημη ιδέα... Το είχε, βέβαια, προλάβει με δηλώσεις του ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς ένα χρόνο πριν. *Είδα τελευταία φορά τον Ράντοβαν τον Μάρτιο του 1995. Περίμενα στο προαύλιο του κυβερνητικού κτιρίου στο Πάλε πάνω από τέσσερις ώρες. Τον πλησίασα και τον ρώτησα εάν θα μπορούσαμε να συζητήσουμε. Μου απάντησε με φιλικό ύφος... «άσε τις συνεντεύξεις και απόλαυσε αυτή την όμορφη ανοιξιάτικη μέρα. Βρίσκεσαι σε ελέυθερο χριστιανικό έδαφος. Θα βρούμε χρόνο σύντομα να τα πούμε αναλυτικά...». *Ο πόλεμος τελείωνε κι ο Ράντοβαν ούτε τότε έλεγε ψέματα. Παρότι η Βοσνία είχε καταστραφεί ολοκληρωτικά, ο ίδιος -πεπεισμένος για το όραμά του κι εγκλωβισμένος σε θρησκευτικές ιδεοληψίες και άφθονο εθνικιστικό παραλογισμό - είχε καταφέρει να φτιάξε τον δικό του «ειρηνικό κόσμο» γύρω από το Πάλε... Δύο μήνες μετά, ο σερβικός στρατός έμπαινε στη Σρεμπρένιτσα... ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 27/07/2008  Ελευθεροτυπία - Ο Κάρατζιτς που γνώρισα