ΕΛΛΑΣ - ΣΕΡΒΙΑ
Η συμμαχία στον πάγκο
1. / 2.
Οι λευκές σελίδες μιας φιλίας
Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, η επιλεκτική ανάγνωση του παρελθόντος αποτελεί, ως γνωστόν, τη νομιμοποιητική βάση πάνω στην οποία στηρίζονται κάθε λογής "εθνικές εξάρσεις". Σπονδυλική στήλη του ελληνορθόδοξου παροξυσμού των τελευταίων χρόνων, των γεωπολιτικών αναλύσεων που τον επένδυσαν και των στρατηγικών προταγμάτων που απέρρευσαν απ' αυτές, η ελληνοσερβική φιλία δεν ήταν δυνατό να ξεφύγει απ' τον κανόνα. Η δημιουργία νοητών "αξόνων", τα πολεμικά παιχνίδια επί χάρτου κι η εξίσου φαντασιακή επαναχάραξη των συνόρων στα Βαλκάνια θεμελιώθηκαν όχι μόνο στο ομόδοξο των δυο λαών, αλλά και σε μια συγκεκριμένη ανακατασκευή της "κοινής" ιστορικής τους πορείας.
"Θυμηθήκαμε" έτσι ξανά, από το 1991 και μετά, ότι με τους Σέρβους Αδελφούς μάς ενώνει μια παράδοση πολεμικών αναμετρήσεων κατά των "προαιώνιων" κοινών μας εχθρών - Τούρκων, Αλβανών, λοιπών μουσουλμάνων εν γένει, αλλά και των επίσης ομόδοξων Βουλγάρων και πάσης φύσεως αμφισβητούμενων Νοτιοσλάβων. Μέχρι και ο Ρήγας Φεραίος επιστρατεύτηκε, σε μια καθαρή ιστορική λαθροχειρία, για να δικαιώσει τη βοήθεια των εγχώριων εθνικιστών προς τον Κάρατζιτς.
"Ξεχάσαμε" όμως ότι η παράλληλη πορεία των δυο κρατών περιέχει και σελίδες που έρχονται σε απόλυτη αντίθεση με το εν λόγω σενάριο - όταν οι εκατέρωθεν εθνικισμοί είτε οικοδομούσαν αντικρουόμενες συμμαχίες είτε εποφθαλμιούσαν το ίδιο κομμάτι της βαλκανικής πίτας. Οτι λ.χ. τον περασμένο αιώνα εκτός από τον ελληνοβουλγαρικό υπήρξε κι ελληνοσερβικός ανταγωνισμός για τη μείζονα Μακεδονία, που κατά τους βαλκανικούς πολέμους πήρε, κι αυτός, τη μορφή αγώνα δρόμου ανάμεσα στους δυο στρατούς για το Μοναστήρι και τη Φλώρινα ότι στη διάρκεια του Μεσοπολέμου η (σερβοκρατούμενη) Γιουγκοσλαβία διεκδικούσε κι αυτή το ρόλο του εθνικού κέντρου για τους σλαβόφωνους Μακεδόνες της Β. Ελλάδας, με αποκορύφωμα την απόσπαση δηλώσεων σερβικής εθνικότητας από χωριά της Φλώρινας και της Πτολεμαΐδας το φθινόπωρο του 1925 ότι το Μάρτιο του 1941 η κυβέρνηση του Βελιγραδιού είχε υπογράψει με το Γ Ράιχ συνθήκη προσχώρησης στον Αξονα με αντάλλαγμα την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης, συνθήκη που ανατράπηκε με πραξικόπημα της φιλοβρετανικής πτέρυγας του γιουγκοσλαβικού στρατού ότι, τέλος, οι καθαρόαιμοι Σέρβοι εθνικιστές (Τσέτνικς) στον Β' παγκόσμιο πόλεμο συνεργάστηκαν με τα ιταλικά στρατεύματα κατοχής ενάντια στην (πολυεθνική) Αντίσταση των γιουγκοσλάβων κομμουνιστών του Τίτο.
Γεγονότα ξεροκέφαλα δηλαδή - και τόσο το χειρότερο γι' αυτά...
Α - Ω
Δύσπιστοι ως συνήθως έναντι των "Μεγάλων Δυνάμεων" και των διεθνών οργανώσεων έλληνες δημοσιογράφοι αποσπούσαν μερικές ακόμα "αποκλειστικές" συνεντεύξεις με τους "ήρωες" Μλάντιτς και Κάρατζιτς στις 22.4.95, για να πληροφορηθούμε εκ νέου τα ανδραγαθήματά τους. Προφανώς, η είδηση της ημέρας, ότι το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αποφάσισε να τους διώξει για σειρά εγκλημάτων πολέμου, αποσιωπήθηκε ή "πέρασε στα ψιλά". Τι μας νοιάζουν τα εγκλήματά της εθνοκάθαρσης όταν οι φίλοι μας προσκυνούν τον ελληνισμό και την Ορθοδοξία;
Με αφορμή τα γνωστά παρατράγουδα του Ευρωμπάσκετ πολλοί αρθρογράφοι μας θύμισαν τις χουλιγκανικές επιθέσεις που είχαν δεχτεί του 1971 στο Βελιγράδι οι Παναθηναικοί από τους Σέρβους οπαδούς του Ερυθρού Αστέρα. Εκείνο που δεν μας θύμισαν ήταν ότι ο επικεφαλής των οργανωμένων οπαδών της σέρβικης ομάδας Ζέλικο Ραζνάτοβιτς, έδωσε το έναυσμα (26.9. 1990) στο ματς Παρτιζάν - Χάιντουκ (Κροατίας), συμμαχώντας πατριωτικά με τους "Παρτιζάνους" για να αρχίσει η σφαγή με την Κροατία. Εκτοτε, πολέμαρχος και μεγιστάνας του χρήματος πλέον, έγινε φίλος μας και διεθνώς καταζητούμενος με το ψευδώνυμο Αρκάν.
Αλγεινή εντύπωση προκάλεσε, δικαιολογημένα, στον Αδέσμευτο Τύπο (6.5. 95) η αποστασία του Ελληνα εθελοντή στη Βοσνία Λευτέρη Σπουργίτη που όχι μόνο έκλεβε τους συμμαχητές του Σέρβους αλλά στο τέλος τους πούλησε και πέρασε στο αντίπαλο στρατόπεδο. Οι 16 Ελληνες που καταγγέλλουν το περιστατικό τα βάζουν και με την ελληνική πρεσβεία "επειδή τους ειρωνεύεται, ενώ αυτοί αγωνίζονται για την ορθοδοξία και εναντίον όλων των ξένων δυνάμεων".
Ισως να φαίνεται απλό, είναι όμως καθοριστικό για τη διαμόρφωση της εικόνας που η ελληνική κοινή γνώμη έχει για τη σύρραξη στη Γιουγκοσλαβία: το σύνολο των πολεμικών ανταποκρίσεων στα ελληνικά ΜΜΕ προέρχεται από τη σερβική πλευρά του μετώπου - οπότε, μοιραία, αναπαράγει τη σερβική άποψη για τα τεκταινόμενα. Προφανώς, ένα πραγματικό ρεπορτάζ για την εθνοκάθαρση - αλλά και για τους ανθρώπους που επιμένουν να ζούν στις βοσνιακές πόλεις και να τις υπερασπίζονται, θεωρήθηκαν λιγότερο ενδιαφέροντα (και σίγουρα είναι πολύ πιό επικίνδυνα) από την ανώδυνη άσκηση δημόσιων σχέσεων για τους εθνικιστές του Πάλε...
Ο ψεύτικος κοσμοπολιτισμός του Σταδίου
Τέσσερις ημέρες μετά τη λήξη των πρώτων Ολυμπιακών αγώνων στην Αθήνα, στις 19 Απριλίου 1896, ο γάλλος ακροδεξιός πολιτικός και συγγραφέας Charles Maurras δημοσίευε στην Gazette de France μίαν εξαιρετικά ιδιότυπη ανταπόκριση. Ανήσυχος από τις μεγαλόστομες συμφιλιωτικές διακηρύξεις του βαρόνου Πιερ ντε Κουμπερτέν, ο Maurras έφθασε στην Αθήνα τρέμοντας στη σκέψη ότι οι διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις που εγκαινιάζονταν τότε θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σταδιακή συναδέλφωση των λαών, θέτοντας σε κίνδυνο τα συμφέροντα του γαλλικού εθνικισμού. Η παρακολούθηση των αγώνων έμελλε να πείσει τον μετέπειτα ηγέτη της γαλλικής αντισημιτικής και εθνικιστικής δεξιάς ότι οι φόβοι του ήταν παντελώς αβάσιμοι. Ο οξυδερκής παρατηρητής δεν θα αργούσε να διαπιστώσει ότι η πολυθρύλητη αθλητική άμιλλα όχι μόνο δεν κατευνάζει τα πνεύματα των θεατών, αλλά αποτελεί και την ιδεώδη τροφή για την ενίσχυση των εθνικιστικών τους ανακλαστικών:
Ας μιλήσουμε τώρα για την "αναβίωση" των Ολυμπιακών Αγώνων, των αγώνων που γιορτάσθηκαν για πρώτη φορά στην Αθήνα (αφού είχαν καταργηθεί από τον Θεοδόσιο το 394 στην Ολυμπία), και οι οποίοι στο μέλλον θα διοργανώνονται ανά τετραετία σε κάποια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα.
Οταν πρωτοδημοσιεύτηκε η πρώτη σχετική ιδέα, ομολογώ ότι την καταδίκασα με όλες μου τις δυνάμεις. Δεν μου άρεσε διόλου τούτη η νεότευκτη Διεθνής, η Διεθνής του Αθλήματος. Μου έμοιαζε βεβήλωση ενός ωραίου ονόματος. Μου έμοιαζε επίσης αναχρονισμός. Οι ελληνικές Ολυμπιάδες έγιναν δυνατές όταν υπήρχε μία Ελλάδα. Σήμερα δεν υπάρχει, ή τουλάχιστον δεν υπάρχει πλέον Ευρώπη: πώς θα ήταν δυνατό να δούμε ευρωπαϊκές Ολυμπιάδες; Τελικώς, αυτή η ανάμειξη των λαών θα διακινδύνευε κατά την αντίληψή μου να καταλήξει όχι σε μια ευφυή και λογική ταξινόμηση των σύγχρονων εθνών, αλλά στις πλέον επώδυνες ανωμαλίες του κοσμοπολιτισμού. Αλλά, σας παρακαλώ πολύ, ποιος επωφελείται από όλα τα ευεργετήματα του κοσμοπολιτισμού; Ο πιο κοσμοπολίτικος λαός, η πιο εθνικιστική φυλή, δηλαδή οι Αγγλοσάξονες. Η νέα εποχή που θα εγκαινιαστεί στην Αθήνα θα προσφέρει ένα καινούριο στοιχείο ζωτικότητας και ευημερίας στους προαιώνιους εχθρούς μας. Το γλωσσάρι του αθλητισμού θα συνεισφέρει στη διάδοση μιας γλώσσας από την οποία έχει ήδη μολυνθεί ολόκληρη η υφήλιος.
Ωστόσο η εμπειρία που βίωσα οδήγησε στη μεταστροφή αυτών των απόψεών μου. Οι πρώτες μου ενστάσεις δεν ήσαν αβάσιμες. Υπήρξαν όμως ελλιπείς, καθώς είχα παραβλέψει δύο σημαντικά στοιχεία. Σε ό,τι αφορά τον κοσμοπολιτισμό δεν υπάρχει ο παραμικρός φόβος. Κι αυτό για έναν απλούστατο λόγο: όταν πολλές διαφορετικές φυλές είναι υποχρεωμένες να συνυπάρξουν, αντί να ενώνονται με δεσμούς συμπάθειας, εκδηλώνουν η μία την απέχθειά της προς την άλλη και, όσο περισσότερο νομίζουν ότι γνωρίζονται μεταξύ τους, τόσο πιο πολύ γίνονται ανταγωνιστικές (...). Σε ό,τι τώρα αφορά την αγγλοσαξονική υπεροχή, είχα λησμονήσει ότι αυτή η υπεροχή δεν είναι τόσο ισχυρή παρά γιατί εγκαθιδρύθηκε με μια σοφή βραδύτητα, με ένα πέπλο μυστηρίου, με μια σιωπή που τηρήθηκε με κάθε τρόπο (...). Οι σύγχρονες Ολυμπιάδες θα διαθέτουν το πλεονέκτημα να αποκαλύπτουν στους λατινικούς λαούς τον αριθμό, τη δύναμη, την επιρροή, τις αυθάδεις φιλοδοξίες και τις γελοιότητες αυτών των αδίστακτων μνηστήρων της παγκόσμιας κυριαρχίας (...).
Ο Μαραθώνιος Δρόμος, στον οποίο ήταν Ελληνες και οι επτά που τερμάτισαν πρώτοι (ο όγδοος ήταν Γάλλος), προκάλεσε χθες σε ολόκληλο το λαό του Κέκροπα μια μέθη χαράς, έναν ανείπωτο ενθουσιασμό που δεν έχω λόγια να περιγράψω. Νικήσαμε! Νενικήκαμεν! (...). Δεν σκοπεύω να χαμογελάσω με αυτή τη μεγάλη λαϊκή χαρά, ούτε ασφαλώς να εκπλαγώ. Σημειώνω απλούστατα τον ιδιαίτερα εθνικό χαρακτήρα αυτών των πανηγυρισμών (...).
Εξάλλου κάποια στιγμή οι διοργανωτές είχαν την κάκιστη ιδέα να βάλουν αντιμέτωπους στην πάλη δύο Ελληνες, τον κ. Χριστόπουλο και ένα συμπατριώτη του. Ο πάταγος που ακολούθησε δεν περιγράφεται. Ο λαός άρχισε να ουρλιάζει από όλα τα σημεία του σταδίου: Οκι, Οκι! (sic). Θαύμασα με όλες μου τις δυνάμεις τούτο το εθνικό ξεσήκωμα. Είναι κάτι που προκύπτει κάθε στιγμή, με κάθε ευκαιρία. Ο ψεύτικος κοσμοπολιτισμός του Σταδίου όχι μόνο δεν καταπνίγει τα πατριωτικά πάθη, αλλά αντιθέτως τα καλλιεργεί. Δεν έχω λόγο να παραπονιέμαι.
CHARLES MAURRAS
(«Gazette de France», 19.4.1896)
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Λεωνίδα Χατζηπροδρομίδη "Γιουγκοσλαβία.Η έκρηξη του εθνικισμού" (Αθήνα 1991, εκδ. Παρασκήνιο. Η πορεία της Γιουγκοσλαβίας πρός τη διάλυση, μέσα από την αρθρογραφία του επί χρόνια ανταποκριτή της " Ε" στο Βελιγράδι.
Γιώργου Μητραλιά "Γιουγκοσλαβία.Εγκλημακαι τιμωρία.Το χρονικό μιας καταστροφής" (Αθήνα 1994,εκδ.Ιαμός). Παρεμφερής συλλογή άρθρων, κυρίως από τον "Οικονομικό Ταχυδρόμο" της περιόδου 1987-94. Καταγραφή των εξελίξεων, από την "αντιγραφειοκρατική επανάσταση" μέχρι τις τρέχουσες εξελίξεις, από διεθνιστική - αντιΜιλοσεβιτσική σκοπιά.
Νεμπόισα Ποπόφ "Ο σέρβικος λαικισμός" (Αθήνα 1994, εκδ. Παρασκήνιο). Η φωνή της μη εθνικιστικής σερβικής αντιπολίτευσης, μέσα από την πένα ενός διανοούμενου της γενιάς του '68 και του κύκλου του "Πράξις".Φωνή, ως γνωστόν, αγνοημένη από την πλειοψηφία των ελληνικών ΜΜΕ.
Βranka Magas "The destruction of Yugoslavia. Trackingthe break-up, 1980- 92" ( Λονδίνο 1993, εκδ. Verso). Διεισδυτική ανάλυση της ανάδυσης, καλλιέργειας αλλά και των αντιδραστικών πολιτικών χαρακτηριστικών του σύγχρονου σερβικού εθνικισμού. Ιδιαίτερα ενδιαφέρων ο δημόσιος διάλογος της συγγραφέως (1986) με την εθνικιστική πτέρυγα της πάλαι ποτέ αριστερής διανόησης του "Πράξις".
ΔΕΙΤΕ
Underground του Εμίρ Κουστουρίτσα (1995).Η βραβευμένη με το φετεινό Χρυσό Φοίνικα ταινία του δημιουργού της "Ντόλυ Μπέλ", που ήδη έχει κατηγορηθεί σαν εξιδανίκευση του σέρβικου εθνικισμού.
Το βλέμμα του Οδυσσέα του Θόδωρου Αγγελόπουλου (1995).Ο πολυεθνικός χαρακτήρας των Βαλκανίων κι η ένοπλη αμφισβήτησή του από τούς απανταχού θιασώτες της εθνικής καθαρότητας, σε μια ταινία που όλοι περιμένουμε να δούμε.
(Ελευθεροτυπία, 23/7/1995)
[PDF]
«Κριτική Ανάλυση του Ρόλου και της Παρέμβασης των ΜΜΕ στην
File Format: PDF/Adobe Acrobatεικόνα μιας «άδικης» επιχείρησης σε βάρος των «θυμάτων» Σέρβων. Έλειψε σχεδόν τελείως ... «ανθελληνικής» στάσης των Δυτικών φάνηκε κατά την κρίση των Ιμίων, ...
users.auth.gr/~apotapid/pdf_files/media_in_greek_case.pdf
