Ο Θανάσης Βάγιας πέρασε στην σύγχρονη ιστοριογραφία ως ένα απόλυτο «τέρας»,παραβλέποντας τα δεδομένα της εποχής εκείνης πού καθόριζαν τα διάφορα «πρέπει» καί «θέλω» των πρωταγωνιστών.
Ο Θανάσης ο Βάγιας,όπως καί τόσοι άλλοι μετέπειτα οπλαρχηγοί καί ήρωες τού ΄21,ήταν Αρβανίτης καί μάλιστα ορθόδοξος.
Υπηρέτησε ΚΑΙ αυτός τον Αλήπασα καί μάλιστα με πίστη μεγάλη.
Σε αντίθεση με τα άστρα πού έλαμψαν στα πρόσωπα ενός Καραϊσκάκη καί Αντρούτσου(πού ενώ γλίτωσαν την φήμη τους υποχρεωτικά,αλλά πού το πλήρωσαν όμως με την ζωή τους) πού είχαν υπηρετήσει καί αυτοί στον Αλήπασα,ο Βάγιας λόγω μικρότερου βεληνεκούς χρεώθηκε τον τίτλο τού προδότη,βλέπετε πως με κάθε τρόπο έπρεπε να επιλεχτούν προσεκτικά συγκεκριμένα πρόσωπα ώστε μέσα από αυτά να χτυπηθεί ο ίδιος ο Αλήπασας καί κατ'επέκταση συλλογικά η Αρβανιτιά.
Πονηρά,γιά τούς χριστιανούς Αρβανίτες έπρεπε να αποκρυφτεί η καταγωγή τους καί η τελική ταμπέλα τού «έλληνα» ήταν μονόδρομος.
Γιά τούς μουσουλμάνους Αρβανίτες η ευκολία της ταμπέλας τού «τούρκου» ήταν καί πρόσφορη καί βολική.
Ο Henry Holland στα 1815 τον καταγράφει ως «αλβανό» χωρίς καμμία αμφιβολία.
Η ιστοριογραφία της αρπαχτής,τού καταλογίζει την συμμετοχή του στη σφαγή των ανδρών τού Γαρδικίου από τον στρατό τού Αλή,δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο την γενική απαξίωση στο προσωπό του.
Καί όμως,δεν ήταν ο μοναδικός χριστιανός πού συμμετείχε στο γεγονός εκείνο,αλλά καί ο Αντρούτσος καί άλλοι χριστιανοί καπεταναίοι,πιστοί στον Αλή.
Καί μας δείχνουν οί ιστοριογράφοι μας την μεγάλη τους δήθεν στεναχώρια γιά την σφαγή εκείνη πού ήταν μία ετεροχρονισμένη τιμωρία. Αλήθεια,ποιά στεναχώρια;
Τι τούς νοιάζει όλους εκείνους δήθεν τούς πονόψυχους γιά τούς ΑΛΒΑΝΟΥΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΥΣ Γαρδικιώτες;
Τι υποκρισία γιά όλους εκείνους,πού μέσα από τα κιτάπια τους φρόντισαν να χωρίσουν μια γιά πάντα λαούς καί ανθρώπους με μόνο χαρακτηριστικό τη θρησκεία τους.
Μα,τι να περιμένει κανείς από εκείνους πού ανήγαγαν την πόρνη σύζυγο ενός πλούσιου εμπόρου πού είχε συνάψει ερωτική σχέση με τον γιό τού Αλήπασα,σε καμαρωτή εθνική ηρωΐδα;
Τι να περιμένει κανείς από κάτι τέτοιους «εθνοπατέρες» πού με την πένα τους εξαφάνιζαν αληθινούς κόσμους καί τούς αντικαθιστούσαν με συμβατά σύμπαντα προς αυτούς καί πού ανταποκρίνονταν στον δικό τους ιδεοληπτικό καί θεολογικό κόσμο;
Γιά την ιστορία,ο Βάγιας μαζί με την χριστιανή σύζυγο τού Αλήπασα,την κυρά Βασιλική,βρήκαν καταφύγιο στο Μεσολόγγι όπου με την φροντίδα αγνών πατριωτών ζούσαν με ένα μικρό βοήθημα πού φρόντισε ο ίδιος ο Ιωάννης ο Καποδίστριας.
Ο Βάγιας,έμεινε πάντα πιστός στον Λιάπη Αλήπασα καί στούς οραματισμούς του,πού ήταν η δημιουργία ανεξάρτητου Έλληνο-Αλβανικού κράτους.
Καί πού αυτό ακριβώς ήταν εκείνο πού έπρεπε πάση θυσία να θαφτεί,γιατί με αυτό,ήταν βέβαιο σε αντίθετη περίπτωση,ο ψεύτικος κόσμος των καλαμαράδων θα κατέληγε μιά γιά πάντα στον αγύριστο.
Τα Ιωάννινα επί Αλή Πασά τού Τεπελενιώτη.
Από το έργο τού Τρύφωνος Ε. Ευαγγελίδου
«ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΛΗ-ΠΑΣΑ» 1896.
