«Παιδιόθεν καί εξ απαλών ονύχων,ού μην αλλά καί πατρόθεν καί από πάππου καί των άλλων προγόνων,την Αλβανίαν εμάθομεν να θεωρούμε επαρχία ελληνικήν...τούς δε Αλβανούς Έλληνας γνησιωτάτους καί ελληνικωτάτους»(Λουκάς Μπέλλος)
«Η διαίρεσις ημών Αλβανών καί Ελλήνων διευκολύνει το κράτος άλλων.Μίαν ημέραν εξυπνήσαντες,θα ίδωμεν αίφνης ότι απωλέσθημεν,νομίσαντες ότι αναγεννώμεθα»(εφημερίς «Νεολόγος» αριθ.φ.617,Κων/πολη 1870)
«Ελλάς άνευ Αλβανίας καί Αλβανία άνευ Ελλάδος ουδέν γενναίον δύνανται να επιτελέσωσιν εν τη Χερσονήσω τού Αίμου»(Νεοκλής Καζάζης)
«...Οί Έλληνες είνε Αλβανοί καί οί Αλβανοί είνε Έλληνες»(Βλάσης Γαβριηλίδης,ιδρυτής καί διευθυντής της εφημερίδος «Ακρόπολις»,1883)
«Όπου υπήρχον Αλβανοί άποικοι,έμειναν καί ζώσι σήμερον άθικτοι,αμόλυντοι,αδελφοί Έλληνες πάντες,υπερήφανοι διά τούτο..»(Αντώνιος Δ.Κεραμόπουλος)
«Ευγνωμοσύνης καθήκον,πολιτισμού υποχρέωσις ήτο,οί νεώτεροι Έλληνες ελευθερωθέντες τού τυρρανικού ζυγού καί ανεξάρτητον έθνος αποτελέσαντες να στρέψωσιν το βλέμμα των περί τα περί εαυτούς ομογενή φύλα καί τον εκπολιτισμόν τούτων,αν όχι την απελευθέρωσιν,μία των κυρίων ενασχολιών των να έχωσιν.Εκείνο δε, πέριξ τού οποίου πάσα μέριμνα Κυβερνητική καί ιδιωτική έπρεπε να περιστραφεί,είναι η Αλβανία,ο ιπποτικός εκείνος τόπος όστις διά των ανδρείων τέκνων του,τα μάλα συνετέλεσεν είς την απελευθέρωσιν τού τμήματος τούτου της Ελλάδος..»(Κων/νος Χ.Βάμβας)
«Επί των οροπεδίων της Αλβανίας απαντώνται πλείστοι νομάδες καί ποιμένες λαοί,παρ' οίς ανευρίσκονται Ομηρικά έθη καί ήθη καί έθιμα.Εν τη Αλβανία πολλαί σκηναί της Ιλιάδος καί της Οδυσσείας αλλά καί της Αινειάδος διαδραματίζονται πολλά ολίγον αυταίς παραλάσσουσαι»(ελληνική εφημερίς της Ρουμανίας «Δεκέβαλος» 1874,αρ.2 καί 7)

Πέμπτη 15 Οκτωβρίου 2009

Κάποιοι ορεσίβιοι Αρβανίτες...

Κάποιοι ορεσίβιοι Αρβανίτες... 12/10/2008
Της Έλενας ΜΠΟΤΣΗ

ΓΙΩΤΑ ΠΟΛΙΤΗ, Τα Κούκουρα: Η πολιτισμική ταυτότητα μιας αρβανίτικης κοινότητας στη Βοιωτία, εκδόσεις Βιβλιόραμα, σελ. 268

Μια ανθρωπολογική μονογραφία, αφιερωμένη στο ορεινό χωριό του Ελικώνα, τα Κούκουρα, και βασισμένη πάνω στη διδακτορική διατριβή της συγγραφέως, που εμπλουτίζεται με νέο υλικό.

Σε αντίθεση με τους/τις «οίκει ανθρωπολόγους», που για συναισθηματικούς αλλά και πρακτικούς λόγους επιλέγουν τη γενέτειρά τους για την επιτόπια έρευνα, η συγγραφέας μπήκε σαν «ξένο σώμα» στην κοινότητα που επέλεξε να μελετήσει. Κατάφερε ωστόσο να κερδίσει την εμπιστοσύνη των κατοίκων της και να τους κατανοήσει σε βάθος, διατηρώντας παράλληλα την επιθυμητή απόσταση από το αντικείμενό της. Η έκδοση της μελέτης αυτής ανταποκρίνεται εξάλλου στην ηθική και επιστημονική υποχρέωση που έχει κάθε ανθρωπολόγος, να δίνει το προϊόν της έρευνάς του πίσω στα υποκείμενα για τα οποία έγραψε, και να τους καταστήσει, έτσι, παρατηρητές και κριτές του έργου του.

Η συγγραφέας ακολουθεί με συνέπεια τη λαογραφική μεθοδολογία και γραφή, καταδεικνύοντας, ταυτόχρονα, τη διαχρονικότητα και τις μεταβολές των περιγραφόμενων πρακτικών και εθίμων μέσα στο χρόνο, όπως αυτές εξειδικεύονται στο κεφ. 3, «Τοπικότητα και αλλαγές».

Η παρούσα μελέτη διακρίνεται για την πληρότητά της, πάνω στις διάφορες όψεις της κοινωνικής και οικονομικής ζωής των Κουκούρων: την ίδρυση του οικισμού και την ιστορική διαδρομή των κατοίκων του, το φυσικό περιβάλλον και την οργάνωση του χώρου, τη συγγένεια και την οικιακή μονάδα, τον υλικό πολιτισμό, τις οικονομικές σχέσεις και τα επαγγέλματα, τις τελετουργίες και τοπικές γιορτές, την ιδιαίτερη γλωσσική παράδοση και την πολιτισμική ταυτότητα των κατοίκων.

Στο ιστορικό κεφάλαιο γίνεται ειδική αναφορά στην πολιτισμική όσμωση διαφορετικών εθνοπολιτισμικών ομάδων που εγκαταστάθηκαν στο χωριό (Αρβανίτες, Σαρακατσάνοι, Βλάχοι, ελληνόφωνοι κάτοικοι του κάμπου), όπως έχει συμβεί και σε άλλα ελληνικά χωριά. Ενδιαφέρον εδώ παρουσιάζει, αφενός η επικράτηση της αρβανίτικης εθνοπολιτισμικής ομάδας πάνω στις άλλες, αφετέρου δε το ιστορικό της μετονομασίας του χωριού, από το αρβανιτότροπο αν και ελληνικής προέλευσης όνομα Κούκουρα, σε Αγία Άννα, στα πλαίσια του εξευγενισμού (gentilisation) και εξελληνισμού πολλών τοπωνυμίων στις αρχές του 20ού αιώνα. Σημειώνει η συγγραφέας σχετικά: «Θα λέγαμε ότι η μετάβαση από το όνομα Κούκουρα, αμφιβόλου προέλευσης στη συλλογική συνείδηση, στο ελληνικό όνομα Αγία Άννα λειτουργεί, στο συμβολικό επίπεδο, ως μια διαβατήρια τελετή, ικανή να αποκαθάρει την ονομασία από τα γλωσσικά εκείνα στοιχεία που θεωρήθηκε ότι θύμιζαν μη ελληνική προέλευση» (σελ. 39).

Η συμβολή του βιβλίου, έγκειται, κατά τη γνώμη μου, κυρίως, στο ότι η συγγραφέας παρατηρεί συσχετιστικά τον φυσικό χώρο, την πολιτισμική ταυτότητα, την οικονομία, αλλά και την πολιτική του κράτους, χωρίς ταυτόχρονα να υποκύπτει σε ντετερμινισμούς στην ερμηνεία της. Δείχνει, δηλαδή, η συγγραφέας με ποιον τρόπο ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες διαπλέκονται μεταξύ τους, οδηγώντας συχνά την κοινότητα σε διλημματικές καταστάσεις αλλά και κοινωνικές αλλαγές. Αναφέρω δύο παραδείγματα:

α) Η αλλαγή των καλλιεργειών στο γειτονικό κάμπο της Κωπαΐδας, από σιτηρά σε βαμβάκι και κηπευτικά, που ακολούθησε την κεντρική αγροτική πολιτική, είχε σοβαρές συνέπειες στους ορεινούς κτηνοτροφικούς πληθυσμούς, όπως οι Κουκουραίοι, οι οποίοι οδηγούσαν μέχρι τότε τα ποίμνιά τους κατά το μήνα Ιούνιο, μετά το θερισμό, για να βοσκήσουν στην καλαμιά.

β) Η θέσπιση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στα μεταπολεμικά χρόνια είχε σαν συνέπεια την αποδυνάμωση της κτηνοτροφικής μονάδας, η οποία στηριζόταν στην αυστηρή κατανομή εργασίας ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας και στην εργατική δύναμη των παιδιών από την ηλικία των 9 ετών. Ενώ το πρόβλημα επέλυσαν μεγάλα τσελιγγάτα, με το να μισθώνουν δασκάλους που έπαιρναν μαζί τους στα χειμαδιά (σελ. 79), κάτι τέτοιο καθίστατο αδύνατο για μικρούς κτηνοτρόφους, όπως οι Κουκουραίοι. Οι τελευταίοι έπρεπε να επιλέξουν: ή να αφήσουν τα παιδιά τους αμόρφωτα, αλλά να εξακολουθούν να διατηρούν ακέραια την κτηνοτροφική τους μονάδα, ή να τα στείλουν στο σχολείο, με υψηλό κόστος.

Παρά τις ριζικές κοινωνικές αλλαγές και τη μεγάλη αγροτική έξοδο, η κοινωνία των Κουκούρων κατάφερε να συνδυάσει τις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής, διατηρώντας ταυτόχρονα ζωντανή την παράδοση της ορεινής κτηνοτροφίας, που ασκείται εδώ και αιώνες από τους ορεσίβιους Αρβανίτες του Ελικώνα, όπως και του γειτονικού Κιθαιρώνα. Στις ιδιαίτερες συνθήκες της ενδογαμίας, της κοινωνικής συνοχής και ισότητας, καθώς και της πολιτισμικής συνείδησης των κατοίκων, οφείλεται εξάλλου και η συστηματική χρήση των Αρβανίτικων. Τα Κούκουρα αποτελούν, έτσι, ένα θύλακα διατήρησης παραδόσεων, οι οποίες, σε ευρείες περιοχές της χώρας, έχουν ήδη περάσει στην ιστορία. Καινοτομία αποτελεί εδώ η ειδική μνεία στους τρόπους διατήρησης της πολιτισμικής ταυτότητας των κατοίκων. Σ’ αυτό συμβάλλουν τοπικοί θεσμοί, με λειτουργίες που αναπαράγουν ρόλους και αξίες της κοινότητας, όπως το παιδικό παιγνίδι που διαδραματίζει σημαντικό κοινωνικοποιητικό ρόλο για τη νέα γενιά, η οικογένεια και η ευρύτερη κοινότητα, καθώς και ο σύλλογος των Κουκουραίων.

Το σημείο της μελέτης, ωστόσο, που κερδίζει περισσότερο τον αναγνώστη, βρίσκεται στην εξαιρετική ανάλυση του συστήματος συγγένειας του χωριού (σελ. 108): η συγγραφέας περιγράφει την πατρογραμμική συγγένεια, τις φάρες και τις διακλαδώσεις τους σε υποφάρες και σόγια, που γίνονται διακριτά στον προφορικό λόγο με παρωνύμια και βαφτιστικά των αρχηγών των επιμέρους οικογενειακών κλάδων.

Το βιβλίο της Γιώτας Πολίτη έχει όλες τις προϋποθέσεις να γίνει ο οδηγός της παράδοσης για τους κατοίκους των Κουκούρων και να συμβάλλει στη διατήρηση της συλλογικής τους μνήμης. Έχει, προπάντων, όλες τις προϋποθέσεις μιας σοβαρής ανθρωπολογικής έρευνας, με πλούσιο πρωτογενές υλικό, που συνήθως βρίσκουμε σε μικρές δόσεις, και που καθιστά τη μελέτη πολύτιμη για τους μελλοντικούς ερευνητές.

Η Έλενα Μπότση είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας

Κάποιοι ορεσίβιοι Αρβανίτες

ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ

Η Αρβανιτιά στο Μοριά

Η Ερμιονίδα ανά τούς αιώνες

Η Ερμιονίδα ανά τούς αιώνες
http://openarchives.gr/view/412853

Τα αρβανίτικα τραγούδια της Ερμιονίδας

Τα αρβανίτικα τραγούδια της Ερμιονίδας
http://invenio.lib.auth.gr/record/1887

ΜΠΕΣΑ

ΜΠΕΣΑ
Βλέπε τεύχη από το περιοδικό «ΜΠΕΣΑ»

Άρβανον

Άρβανον
Βλέπε τεύχη από το περιοδικό «Άρβανον»

Β'Συμπόσιο Ιστορίας-Λαογραφίας

Β'Συμπόσιο Ιστορίας-Λαογραφίας
Β'Συμπόσιο Ιστορίας-Λαογραφίας Βόρειας-Δυτικής Αττικής(1992)

Arbërës-Arbanas

Μπεκτασήδες

Μπεκτασήδες
Βλέπε γιά Αλήπασα-Ρήγα Φεραίο

Αρβανίτες καί Αλβανοί μετανάστες

Αρβανίτες καί Αλβανοί μετανάστες
«Αρβανίτες καί Αλβανοί Μετανάστες:Διαπραγμάτευση της Συλλογικής Ταυτότητας σε μιά αγροτική κοινότητα τού Νομού Αργολίδας» της Αγγελικής Αθανασοπούλου.

Ήπειρος-Ιλλυρίς

Arnaoutes

Arnauten-Albanesen-Skipetaren-Arbanitai

Ομοσπονδία Ελλάδας καί Αλβανίας

Ομοσπονδία Ελλάδας καί Αλβανίας
Ιωάννης Μπαλάσκας:Ομοσπονδία Ελλάδας-Αλβανίας,σλαυική επιβουλή είς βάρος τού Ελληνισμού

Σούλι καί Σουλιώτες

Η ζωή των Αρβανιτών

Αρβανίτικο Μοιρολόϊ

Οί Αρβανίτες της Αττικής

Η συμβολή των Αρβανιτών

Μήτρος-Τρούκης

Αρβανίτικα θέματα

Arbanasi

Γάμος καί Γαμήλια Σύμβολα

Τhe Highland Lute

Τhe Highland Lute
The Albanian national epic

Αρβανίτες καί Έλληνες

Η Ελληνο-Αλβανική Συμμαχία τού 1821

Η Ελληνο-Αλβανική Συμμαχία τού 1821
Grec et Arnaute Ethnographique des peuples de la Russie 1862 (Pauli Gustav Theodore Hristianovich) , http://skif-tag.livejournal.com/682663.html , http://fotki.yandex.ru/users/humus777/album/284616 , http://old.rgo.ru/2011/01/drugogo-roda-lyudi-arnauty/

«Η εικόνα της Αλβανίας καί των Αλβανών στην Ελλάδα τού 19ου αιώνα» τού Ν.Γκίκα

Η μάχη στη Σελλασία

Η μάχη στη Σελλασία
Funerary mask with helmet Gold funerary mask with bronze 'Illyrian' helmet from the cemetery of Sindos, circa 520 BC, Thessaloniki, Archaeological Museum,http://www.macedonian-heritage.gr/HellenicMacedonia/en/img_B1217a.html

Δελτίον της ιστορικής και εθνολογικής εταιρείας της Ελλάδος| Τόμος 5

Δελτίον της ιστορικής και εθνολογικής εταιρείας της Ελλάδος| Τόμος 5
Κορυτσά,Πελασγοί καί Ιλλυριοί,Γκέγκες καί Δωριείς,Μακεδονία καί Ιλλυρο-Πελασγοί, Πελασγικές Θεότητες κτλπ.

Αλβανοί,αποσπάσματα από «Ιστορία τού Ελληνικού Έθνους»

Έλληνες καί Αλβανοί της Κάτω Ιταλίας

ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ

ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ
ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ-ΑΡΒΑΝΟΝ

ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΛΒΑΝΟΙ

Αρβανίτες μουσουλμάνοι

Θεσσαλονίκη-Salonika

Албанец. 1829

The Spartan touch:albanian women who help their fighting men

Albanian Guard

Albanian Duel

Albania

Gegëria

Gegëria

Royal Albanian Gendarmerie

Αυλώνας-Vlorë(Λιαπουριά-Labëria)

Albanian wedding rejoicings

Gegëria

An old Albanian warrior(Greece)

Albanians firing at Turks in Istib

Albanians firing at Turks in Istib
Mάλλον θα εννοεί το γνωστό Ιστίμπεη.Albanians firing at Turks in Istib, in the Balkans. Illustration from French newspaper Le Petit Parisien. April 28, 1901

King Zog of Albania

King Zog of Albania
http://www.ebay.com/itm/King-Zog-of-Albania-w-sisters-in-traditional-native-costomes-1938-vintage-photo-/121387128131?pt=Art_Photo_Images&hash=item1c433c9543 , http://ellines-albanoi.blogspot.gr/2012/06/blog-post_9784.html

grecian and albanian costumes

The New King and Queen of Albania

Pogradec

A Prayer for Revenge

Albanians

A Rebel Chief from Albania

A Rebel Chief from Albania
THE SUN(1906)

Albanese mercenaries in a coffeeshop

Albanese mercenaries in a coffeeshop
A painting by Albert Franke

Tomb of Skanderbeg at Alessio(Lezhë)

Alessio-Lezhë (Gegëria)

Albanians at the tomb of Scanderbeg(Lezhë)

Tosks with Ghegs

Tosks with Ghegs
Oldest and Quaintest of Balkan Peoples By M. Edith Durham

Albania

Albania
1939

A Game of Chess(Gegëria)

A Game of Chess(Gegëria)
ALBERT JOSEPH FRANKE (German,1860-1924) , https://www.artrenewal.org/pages/artwork.php?artworkid=38058&size=large , http://www.liveauctioneers.com/item/11365716_attributed-to-albert-joseph-franke-german-1860 , http://www.masterart.com/Albert-Joseph-Franke-1860-1924-Board-Players-PortalDefault.aspx?tabid=53&dealerID=279&objectID=601523

Albanians

Albanians
The photo collection of Paul Siebertz,Albania in 1909

Albanier

Albanier
1815,Fremde Länder und Völker,Wilmsen, Friedrich Philipp.

Albanians-Gegëria

Study of Three Albanian Arnavuts and a Woman in Albanian Costume

En Albanie

Albania,The Love-Letter

Southern Albania

Αλβανία-Aπoλλωνία(1848)

Αλβανία-Aπoλλωνία(1848)
Edward Lear. http://oasis.lib.harvard.edu/oasis/deliver/~hou01475

Greek highland troops

Greece

Greece
Peoples Of All Nations Hammerton, J.A. Published by Educational Book Co., London, 1920 , http://www.abebooks.com/Peoples-Nations-Hammerton-J.A-Educational-Book/954598915/bd

Modern Greek Peasants

Greek funeral at Levadeia (Attica)

Greek funeral at Levadeia (Attica)
1894

Έλληνες ποιμένες-Greek sheperds

Chicago(1949)

Albanians(Australia)