"Ο μηχανισμός της καταστροφής" του Σπύρου Βρυώνη
Δεν νομίζω ότι δόθηκε ιδιαίτερη πρόσοχη στην ελληνική έκδοση του βιβλίου του διαπρεπούς ελληνοαμερικανού ιστορικού-βυζαντινολόγου καθηγητή Σπύρου Βρυώνη "Ο μηχανισμός της καταστροφής. Το τουρκικό πογκρόμ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου 1955 και ο αφανισμός της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης" (Εστία, 2007). Το βιβλίο είχε κυκλοφορήσει στην αγγλική 2 χρόνια νωρίτερα και είναι διαθέσιμο και μέσω διαδικτυακών τόπων πώλησης (amazon.com, alibris.com, κ.λπ.).
Ο καθηγητής Σπύρος Βρυώνης, γεννημένος στην Αμερική από Έλληνες γονείς, είναι γνωστός για το μεγάλο επιστημονικό του έργο στον τομέα της βυζαντινής ιστορίας. Το θεμελιώδες βιβλίο του "Η παρακμή του μεσαιωνικού Ελληνισμού στη Μικρά Ασία" έχει κυκλοφορήσει στην ελληνική από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, αρκετά χρόνια μετά την έκδοσή του στην αγγλική. Θα το παρουσιάσω άλλη φορά, πρώτα ο Θεός.
Όσοι έχουν διαβάσει αυτό το ιστολόγιο ή όσοι με έχουν γνωρίσει προσωπικά καταλαβαίνουν ότι δεν είμαι καθόλου εθνικιστής,μάλλον το αντίθετο. Σε καμιά όμως περίπτωση δεν θεωρώ ότι μπορεί εσκεμμένα να θαφτούν ζητήματα, όπως αυτό των Σεπτεμβριανών του 1955, ένα πογκρόμ μοναδικό στον ευρωπαϊκό χώρο μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, το οποίο κατέληξε στην έμμεση, πλην όμως ουσιαστική ανατροπή των προνοιών της Συνθήκης της Λωζάννης, του 1923. Δηλαδή, ενώ η Συνθήκη μεριμνούσε από τη μια για την παραμονή του ελληνικού πληθυσμού σε Πόλη, Ίμβρο και Τένεδο - και όχι μόνο του Πατριαρχείου, δίκην κογκλαβίου ιερωμένων εν μέσω αλλοθρήσκων -, και αντίστοιχα για την παραμονή του μουσουλμανικού πληθυσμού στη Δυτική Θράκη, τελικά παρέμεινε μόνο ο τελευταίος στη θέση του.
Το πόσο μεγάλο ρόλο έπαιξαν τα "σπασίματα" του 1955 (όπως λένε οι Πολίτες, που δεν ήταν όμως μόνο σπασίματα, αφού υπήρξαν και νεκροί και βιασμοί)στην οριστική ριζική συρρίκνωση του ρωμαίικου πληθυσμού της Πόλης, το διερευνά ο Σπύρος Βρυώνης στο εξαιρετικά τεκμηριωμένο βιβλίο του. Στο βιβλίο, που αποτελεί καρπό μακροχρόνιας έρευνας και επιστημονικής επάρκειας, ο συγγραφέας καταγράφει, ερευνά και ερμηνεύει. Το κείμενο δεν διέπεται από εθνικισμό, δεν ενισχύει εθνικιστικές κραυγές, δεν ξεθάβει μίση. Αδιόρατα διαφαίνεται σε μερικά σημεία μία πικρία του συγγραφέα για την τροπή των πραγμάτων, όμως αυτό το δικαίωμα το έχει ένας επιστήμονας ιστορικός. Ψυχρή και "αντικειμενική" ιστορία δεν υπάρχει, πρόκειται για μύθευμα. Όσο διαφαίνονται τα συναισθήματα της Hanna Arendt στο - κλασικό πλέον - "Eichmann in Jerusalem", άλλο τόσο, και λιγότερο, διαφαίνονται αυτά του Σπύρου Βρυώνη στον "Μηχανισμό της καταστροφής".
Πιστεύω ότι οι λόγοι για τους οποίους δεν προβλήθηκε το βιβλίο αυτό είναι προφανείς και έχουν σχέση με την περιρρέουσα ιδεολογική ατμόσφαιρα που δεν ευνοεί τέτοια "σκαλίσματα" στις στάχτες, σκαλίσματα που ενοχλούν κάποιους. Ίσως περισσότερο προβλήθηκε το βιβλίο "Πόλεμος και Εθνοκάθαρση" του Τάσου Κωστόπουλου, μέλους του "Ιού" της Ελευθεροτυπίας, άρα εξ ορισμού στρατευμένου σε συγκεκριμένο ιδεολογικό χώρο-υποσύνολο της ελληνικής αριστεράς.
Δεν αρνούμαι καθόλου ελληνικές ευθύνες για αγριότητες και εθνοκαθάρσεις σε καιρούς πολέμου. Σε όσους όμως σκεφτούν τυχόν συμψηφισμό με το 1955, θα πρότεινα να συλλογιστούν το εξής: Είναι άλλο πράγμα οι αγριότητες που διαπράττει ένας στρατός σε εχθρικό έδαφος, χωρίς άνωθεν εντολές όμως, αλλά με ευθύνες στρατιωτών και κατώτερων αξιωματικών, και άλλο πράγμα ο σχεδιασμός άνωθεν, από το ίδιο το Κράτος, πογκρόμ, σε καιρό ειρήνης, κατά πολιτών, κατοίκων μεγάλου αστικού κέντρου, φιλήσυχων και μάλλον φοβισμένων αστών, τούρκων πολιτών που δεν είχαν καμία απολύτως ανάμειξη ούτε σε παλιότερες αγριότητες, ούτε στα του Κυπριακού.
Η διαχρονική συμπεριφορά του τουρκικού κράτους έναντι των Ρωμιών της Πόλης περισσότερο μπορεί να παραλληλιστεί με συμπεριφορές του γερμανικού ναζιστικού κράτους έναντι των Εβραίων γερμανών υπηκόων πριν από την περίοδο της "Τελικής Λύσης". Προτού δηλ. αποφασίσει το κράτος αυτό ότι θα έπρεπε όχι απλά να αναγκάσει τους Εβραίους να μεταναστεύσουν, αλλά να τους εξαφανίσει από προσώπου γης. Άλλωστε, ο κεμαλισμός, ως ακραία εθνικιστική ιδεολογία του Μεσοπολέμου, με στοιχεία ρατσισμού, μοιράζεται αρκετά κοινά στοιχεία με τον ναζισμό.
Πάντως, το βιβλίο του Σπύρου Βρυώνη το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Δεν θα το μετανιώσετε.
Υ.Γ. Μήπως θα έπρεπε η 7η Σεπτεμβρίου να καθιερωθεί από την Ελλάδα ως "ημέρα μνήμης"; Αλλά, ξέχασα, τα μέλη των ελληνικών κυβερνήσεων, διαχρονικά, δεν φημίζονται για τη μνήμη τους...
3 σχόλια:
Πολύ σωστό το επιχείρημά σου για την σύγκριση των εθνοκαθάρσεων!
Από: http://www.zougla.gr/news.php?id=9298
«Κρυπτοχριστιανοί» επί αιώνες οι κάτοικοι του Κοσσόβου
29 Σεπτεμβρίου 2008, 19:03
Μέχρι σήμερα ήταν γενικώς γνωστό ότι οι κάτοικοι του Κοσσόβου ήταν μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Όμως, όπως φαίνεται, δεν είναι ακριβώς έτσι, αφού ένα μεγάλο ποσοστό τους είναι «κρυπτοχριστιανοί».
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 90% των Αλβανών Κοσσοβάρων είναι μουσουλμάνοι και μόλις το 4% ρωμαιοκαθολικοί, ενώ στην περιοχή βρίσκονται δεκάδες σερβικά ορθόδοξα μοναστήρια και εκκλησίες. Τελευταία, ωστόσο, έχει παρατηρηθεί μεγάλη αύξηση της προσέλευσης πιστών στις λίγες ρωμαιοκαθολικές εκκλησίες που υπάρχουν στο Κόσσοβο. Μάλιστα, κτίζονται συνεχώς νέες και η προσέλευση είναι τόσο μεγάλη, που η λειτουργία γίνεται σε κτίρια μισοτελειωμένα, άβαφα ή χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισμό.
Το φαινόμενο αυτό, το εξηγεί ο καθηγητής της ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Πρίστινα, Μουχάμετ Μαλά, ο οποίος υπολογίζει ότι το 50-60% των Αλβανών του Κοσσόβου είναι «κρυπτοκαθολικοί» ή έχουν ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς με τη ρωμαιοκαθολική πίστη, αφού αυτή ήταν η θρησκεία των προγόνων τους. «Το Ισλάμ άρχισε να επεκτείνεται μαζικά στις αλβανικές περιοχές τον 15ο αιώνα και η πλειοψηφία των ανθρώπων το αγκάλιασε κυρίως για οικονομικούς λόγους», λέει ο καθηγητής της Θεολογίας στο πανεπιστήμιο της Πρίστινα, Τζάχια Ντρανκόλι.
Όπως αναφέρεται, σε πολλά χωριά, η πίστη μεταδιδόταν κρυφά από τις μάνες στις κόρες τους και τοπικοί καθολικοί ιερείς έδιναν τη θεία κοινωνία σε αυτές τις «κρυπτοκαθολικές» γυναίκες κατά τη διάρκεια επισκέψεων στο σπίτι τους. Μάλιστα η ύπαρξη των «κρυπτοκαθολικών», ήταν τόσο γνωστή στην τοπική κοινωνία που στα αλβανικά χρησιμοποιείται για αυτούς, η λέξη «λαραμάν», που σημαίνει «ασπρόμαυρος» ή «δίχρωμος».
Όπως λέει ο Ισμέτ Σόπι, ένας Αλβανός στην καταγωγή κάτοικος του κεντρικού Κοσόβου, πρόκειται για τη συνέχεια της οικογενειακής πίστης. «Ζούσαμε διπλή ζωή, αφού στα σπίτια μας ήμασταν καθολικοί, αλλά δημόσια μουσουλμάνοι», λέει ο Σόπι, ο οποίος βαφτίστηκε και επίσημα ρωμαιοκαθολικός πριν από 5 μήνες και κάθε Κυριακή ταξιδεύει 40 χιλιόμετρα για να παρακολουθήσει τη λειτουργία.
Εφέτος ήταν η πρώτη χρονιά που κανένας στην οικογένειά του, η οποία αποτελείται από 32 άτομα, δεν τήρησε τη νηστεία για τον ιερό για τους μουσουλμάνους μήνα του ραμαζανιού. Ο Σόπι αναφέρει ότι επί αιώνες η οικογένειά του ακολουθούσε χριστιανικά έθιμα, όπως για παράδειγμα η βαφή των αυγών το Πάσχα, το οποίο γιόρταζαν παράλληλα με το ραμαζάνι.
«Δεν λέμε σε κανένα να αλλάξει θρησκεία, οι άνθρωποι έρχονται σε μας, όχι πλέον σαν άτομα, αλλά μαζικά από δεκάδες χωριά», λέει ο ιερέας της Επισκοπής του Κοσσόβου, Ντον Σαν Ζέφι, ο οποίος υποστηρίζει ότι η διαδικασία άρχισε πριν από χρόνια και σήμερα υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι που θέλουν να ξαναβρούν τη θρησκεία των προγόνων τους.
Επισημαίνεται ότι το ζήτημα έχει προκαλέσει τη δυσφορία της Ισλαμικής Κοινότητας του Κοσσόβου, ο μουφτής της οποίας δηλώνει αντίθετος στην οικοδόμηση ενός μεγάλου καθεδρικού ναού και στην κατασκευή νέων εκκλησιών σε όλη την περιοχή.
@skinious: Χρειάζεται να το διευκρινίζουμε αυτό, γιατί υπάρχει η τάση των συμψηφισμών από μερικούς δικούς μας άγαν "διεθνιστές". Και όσον αφορά στη Μικρά Ασία, δεν υπήρξε οργανωμένο σχέδιο εξαφάνισης του μουσουλμανικού πληθυσμού στις ζώνες που κατείχε ο ελληνικός στρατός. Ο ίδιος ο έλληνας Αρμοστής της Σμύρνης Στεργιάδης είχε κατηγορηθεί από τους Μικρασιάτες ότι ευνοούσε τους Τούρκους!
@anonymous: Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η πληροφορία. Υπήρχαν και Ορθόδοξοι Αλβανοί στο Κοσσυφοπέδιο μέχρι πρότινος, αλλά νομίζω ότι είτε αφομοιώθηκαν με τους Σέρβους, είτε έφυγαν στη Σερβία.
Μία γλωσσική-φιλολογική παρατήρηση: Πράγματι, laraman στα αλβανικά είναι ο ασπρόμαυρος (για ζώα), αλλά και ο διπρόσωπος άνθρωπος. Νομίζω ότι η λέξη χρησιμοποιείται περισσότερο στη βόρεια Αλβανία. Ljarë ή larë στα αρβανίτικα είναι ο παρδαλός, περίπου έχει την ίδια έννοια με το laraman.