ΑΡΜΠΕΡΕΣΗΔΕΣ:ΟΙ ΕΛΛΗΝΟ-ΑΛΒΑΝΟΙ ΤΗΣ ΣΥΚΕΛΙΑΣ-THE GREEK-ALBANIANS OF SICILY
Αρμπερέσηδες ή Κατωιταλιώτες Αρβανίτες ονομάζονται οι Αλβανόφωνοι ορθόδοξοι πληθυσμοί που ήρθαν πρόσφυγες στην Καλαβρία και Σικελία τον 15ο αιώνα μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (με τα καράβια του ναυάρχου Andrea Doria) για να σωθούν από τις σφαγές των Τούρκων (κατάληψη της Κορώνης, του Μοριά κλπ.). Γι' αυτό και ονομάζονται "Κορωναίοι" και, τραγουδούν το "Ω, ε Μπούκουρα Μορέ" (όμορφέ μου Μοριά), παλικάρια πολεμιστές που ο Αρβανίτικος και Ελληνοβυζαντινός πολιτισμός τους επιβίωσε έως τις μέρες μας! 
Τα ελληνο-αλβανικά χωριά(greco-albanesi paesi) της Καλαβρίας και της Σικελίας αποτελούν μια γλωσσική,θρησκευτική,πολιτιστική ιδιαιτερότητα στον ιταλικό χώρο.Τριανταπέντε περίπου κοινότητες σήμερα με πληθυσμό γύρω στις 80.000.Δημιουργήθηκαν κυρίως μεταξύ 15ου και και 16ου αιώνα.Τα χωριά αυτά,που το μεγαλύτερο μέρος τους είναι ελληνόρρυθμα(ελληνορθόδοξα),δηλ. διατηρούν το τυπικό και τη λειτουργική γλώσσα της ελληνορθόδοξης εκκλησίας,απαρτίστηκαν απο Αλβανούς της Αλβανίας,σχεδόν αποκλειστικά απ' τον νότο(Τοσκερία),από Αρβανίτες της Ελλάδας,που είχαν ήδη μείνει στη χώρα μας,διακόσια περίπου χρόνια,ώστε να θεωρούν πατρίδα τους πλέον την Πελοπόννησο και από ένα μεγάλο αριθμό Ελλήνων,κυρίως Ενωτικών και Φιλοδυτικών,που προέρχονταν συνήθως απο ευπορότερες κοινωνικές τάξεις και ακολούθησαν το δρόμο προς την Ιταλία μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης,των ενετικών και δυτικών κτήσεων στο Αιγαίο,τη Ρόδο(1522),την Κύπρο(1570),την Κρήτη(1669) και το υπόλοιπο Βυζάντιο από τους Οθωμανούς(δες το χάρτη του 1450) για περισσότερα διάβασε για τις (Ελληνικές μεταναστεύσεις στην Ιταλική χερσόνησο).Η δημιουργία των χωριών αυτών είχε κυρίως το χαρακτήρα στρατιωτικής ή προσφυγικής εγκατάστασης.Η πρώτη φάση θα ξεκινήσει γύρω στο 1280 με διά θαλάσσης μετανάστευση Αλβανών του Δυρραχίου. Στα χρόνια της εμφάνισης της μαύρης πανώλης
(1347-8)και την κατάληψη της Αλβανίας και μεγάλου μέρους της Ελλάδας από το Σέρβο Κράλη Στέφανο Ντουσάν(1346-1355), έχουμε νέο μεταναστευτικό κύμα προς τη Ραγούζα, την Απουλία, την κεντρική Ιταλία και σε μικρότερο βαθμό προς τη Βενετία. Η σκληρότατη μεταχείριση του τοπικού Αλβανού ηγεμόνα, Καρόλου Θώπια, θα εξαναγκάσει πολλούς Αλβανούς, σε τρίτο κύμα μετανάστευσης, αυτή τη φορά προς τη νότια Ιταλία, κύμα το οποίο ο Ducellier χαρακτηρίζει «νομαδισμό της εξαθλίωσης».Τέταρτο κύμα μετανάστευσης μετά απο πρόσκληση του βασιλιά Αλφόνσου Ε' της Αραγόνας,τού λεγόμενου και Μεγαλόψυχου.Πρόκειται για Αλβανούς στρατιώτες,που εγκαταστάθηκαν οριστικά και με τις οικογένειες τους,για να ενισχύσουν τον Αλφόνσο στην προσπάθεια του να καταπνίξει ανταρσίες και κινήματα των Ανδεγαυών εναντίον του.Το 1461 ο ίδιος ο Γεώργιος Καστριώτης-Σκεντέρμπεης με ισχυρό σώμα Αλβανών στρατιωτών θα πολεμήσει υπέρ του Φερδινάνδου A' της Νάπολης ,γιού του Αλφόνσου,κατά των Ανδεγαυών της κάτω Ιταλίας και του πρίγκηπα του Τάραντα,και θα του παραχωρηθούν για τις υπηρεσίες του δύο φέουδα στηνΑπουλία και το Καταντζάρο.Λίγο πριν το θάνατο του Σκεντέρμπεη(1467), τον οποίο ο Πάπας Κάλλιστος ΙΙΙχαρακτήρισε «αήττητο στρατιώτη και αθλητή του Χριστού»,αλλά κυρίως μετά το θάνατο του(1468),και την κατάληψη της Κρούγιας απ' τους Τούρκους(1478),περίπου 300.000 Αλβανοί και κάτω από δραματικές συνθήκες θα εγκατασταθούν στα αλβανικά χωριά ή θα δημιουργήσουν νέα.Αλλοι Αλβανοί εγκαταστάθηκαν στην κάτω Ιταλία,με τη χήρα του Σκεντέρμπεη,ΑνδρονίκηΑριανίτη-Κομνηνή(Marina Donika) και το γιό του Ιωάννη/Τζιοβάνι(που παντρεύτηκε την Ειρήνη Παλαιολόγου) στα φέουδα που του παραχώρησε ο Φερδινάνδος στη Galatina(1485).Φαίνεται επίσης οτι Αλβανοί ακολούθησαν στην Ιταλία και την κόρη του Σκεντέρμπεη,Ειρήνη Καστριώτη,που παντρεύτηκε τον πρίγκηπα του Bisignano στην Καλαβρία.Εκτο κύμα·μετά την πτώση των Βενετικών κτήσεων στην Πελοπόννησο, το α’ μισό του 16ου αιώνα,δηλαδή, με τη λήξη του Β΄ Βενετοτουρκικού πολέμου (1499-1503) και την πτώση τηςΜεθώνης και της Κορώνης(1500) και ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, με την πτώση του Ναυπλίου(1540) συντελείται το επόμενο κύμα μετανάστευσης.Ο Αυτοκράτορας της Ισπανίας Κάρολος Ε' έδωσε εντολή στο Γενοβέζο Ναύαρχο Andrea Doria να παραλάβει Ελληνες και Αρβανίτες απ' την Πελοπόννησο και να τους μεταφέρει στην κάτω Ιταλία.Ο ελληνο-αλβανικός αυτός πληθυσμός απ' τη μιά αμειβόταν για τον αγώνα του εναντίον των Τούρκων,απ' την άλλη ενίσχυε την ερημωμένη πληθυσμιακά Κάτω Ιταλία και ταυτόχρονα τη θωράκιζε στρατιωτικά με την παρουσία εκεί ενός πολεμικά ακμαίου στοιχείου.Ο αριθμός των Ελλήνων και Αρβανιτών που εγκαταστάθηκαν στην κάτω Ιταλία και τη Σικελία πρέπει να ήταν πολύ μεγάλος,ώστε η παρουσία τους στην Ιταλία να επιβάλει την οριστική γλωσσική,θρησκευτική και πολιτιστική φυσιογνωμία των χωριών που δημιουργήθηκαν.Νέες κοινότητες συγκροτήθηκαν και δόθηκε ζωή σε αυτές που ήδη υπήρχαν.Οι λεγόμενοι "Κορωναίοι" δεν ανήκουν στις χαμηλές κοινωνικές τάξεις των προηγούμενων Αλβανών ,που δεν ξεχώριζαν απ' τους ντόπιους Ιταλούς υποτελείς.Στους "ευγενείς" Ελληνες και Αλβανούς,που έφεραν στην Ιταλία και σημαντική κινητή περιουσία,παραχωρήθηκαν ειδικά προνόμια και φορολογικές ατέλειες,που ίσχυαν για πολλές γενιές.Εβδομο και τελευταίο κύμα μετανάστευσης συνέβη το 1799,μετά την κατάληψη της Χειμάρρας και τη σφαγή 6.000 Χριστιανών που αρνήθηκαν τον εξισλαμισμό από τον Αλή Πασά.Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στο Παλέρμο,στην Piana degli Albanesi(Hora e Arbëreshëvet) και Sëndahstina(Santa Cristina Gela).Η παρουσία του ελληνικού στοιχείου στη δημιουργία των ελληνο-αλβανικών κοινοτήτων,πιστοποιείται από έγγραφα,κείμενα διομολογήσεων,επώνυμα,τοπωνύμια.Οι Αρβανίτες της Πελοποννήσου πάλι είχαν ζήσει στην Ελλάδα περίπου δύο αιώνες,ώστε να δεχτούν πολλές επιδράσεις στη γλώσα,στις εκκλησιαστικές και άλλες παραδόσεις τους.Στα δημοτικά τους τραγούδια η πατρίδα τους ταυτίζεται με τη λέξη Moré(Μοριάς) και το τραγούδι Moj Bukura Moré είναι το πιό αγαπημένο στις ελληνο-αλβανικές κοινότητες της Καλαβρίας και Σικελίας.Αλλά και άλλες ελληνικές πόλεις αναφέρονται στα τραγούδια τους,όπως η Κορώνη,το Ναύπλιο,η Κόρινθος,ακόμα και η Κρήτη.Κρητικοί εγκαταστάθηκαν στο αρβανίτικο χωριόMezzojuso κοντά στο Παλέρμο της Σικελίας,φέρνοντας μαζί τους βυζαντινές εικόνες της κρητικής σχολής αγιογραφίας.Φαίνεται όμως ότι νωρίς το μεγαλύτερο μέρος απ' το ελληνικό στοιχείο(όπως προκύπτει από τα αρχεία των εκκλησιών τους) εγκατέλειψε σιγά-σιγά τα χωριά της ελληνικής ενδοχώρας και στράφηκε στις μεγάλες παραλιακές πόλεις Παλέρμο,Μεσσήνη,Νάπολη,όπου η παρουσία Ελλήνων ήταν γνωστή και νωρίτερα.Ετσι τα αρβανιτοχώρια απέκτησαν ομοιογένεια,με αποτέλεσμα να επικρατήσει η αλβανική γλώσα.Η εγκατάσταση ελλήνο-αλβανών έγινε σε περιοχές όπου δεν υπήρχαν Ιταλοί ή που υπήρχαν λίγοι ντόπιοι και συχνά σε εγκαταταλειμμένους οικισμούς.Τα πρώτα χρόνια προσαρμογής και επιβίωσης ήταν δύσκολα.Η ερήμωση της νότιας Ιταλίας απ' τους πολέμους με τους Ανδεγαυούς,ο εξοντωτικός φεουδαλισμός και η πενία των επήλυδων,βοήθησαν στην ανάπτυξη της ληστείας και της αρπαγής.Πολλές απ' τις πρώτες κοινότητες εξαφανίστηκαν ή ερημώθηκαν,μετά μάλιστα απ' το μεγάλο σεισμό της Κάτω Ιταλίας το 1456.Σε πολλές περιπτώσεις απαγορεύτηκε στους ελληνο-αλβανούς να κυκλοφορούν έφιπποι μέσα στα χωριά ή να οπλοφορούν.Η οξύτητα στις σχέσεις με τους ντόπιους μεγάλωσε και τη θρησκευτική διαφοροποίηση.Οι Καθολικοί Αλβανοί,προερχόμενοι απ' τη βόρεια Αλβανία και εγκαταστημένοι κυρίως στην κεντρική και βόρεια Ιταλία,αφομοιώθηκαν γρήγορα γλωσσικά και πολιτιστικά από τους ομόδοξους Ιταλούς.Αντίθετα οι Αλβανοί,οι προερχόμενοι από τη νότια Αλβανία,μαζί με τους Αρβανίτες του Μοριά και τους Ελληνες,που ήταν ορθόδοξοι,παρά την αντίδραση και καταπίεση από μέρους των επισκόπων,διατήρησαν την πολιτιστική τους ιδιαιτερότητα.Η ορθοδοξία δηλαδή στάθηκε για τις ελληνο-αλβανικές κοινότητες ο σημαντικότερος παράγοντας διατηρήσεως της φυσιογνωμίας τους σε σχέση με τους καθολικούς Ιταλούς.Ετσι στη "φθίνουσα" ορθοδοξία των ελληνόφωνων Γραικάνων της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας,που είχαν αρχίσει να ''λατινοποιούνται",η παρουσία των ελληνο-αλβανών τόνωσε,και ίσως για τελευταία φορά,την παρουσία του ελληνορθόδοξου βίου στην Ιταλία.Σήμερα το μεγαλύτερο μέρος των χωριών εξακολουθούν να είναι ελληνόρρυθμα,έχοντας επικρατήσει η ουνία de facto και όχι και de jure.Απ' τα συγκινητικότερα σημεία της ιστορίας των ελληνο-αλβανικών κοινοτήτων της Ιταλίας είναι ο συχνά αιματηρός θρησκευτικός τους αγώνας για να μην υποταχτούν στην καθολική εκκλησία,να διατηρήσουν την ελληνορθόδοξη θρησκευτική τους ζωή και να χειροτονούνται ιερείς από τους δικούς τους επισκόπους.Το Βατικανό επέτρεψε την ίδρυση ελληνο-αλβανικού κολλεγίου Corsini στο San Benedetto Ullanoμόλις το 1732,με πρώτο διευθυντή τον Ευτύχιο Σαμουήλ( Felice Samuele) Rodota.Το Κολλέγιο Corsini,που αποτέλεσε λαμπρό εκπαιδευτήριο κληρικών αλλά και λαϊκών,μεταφέρθηκε το 1794 στο χωριό San Demetrio Corone,στη μονή του Αγίου Αδριανού,όπου υπάρχει και σήμερα.Στη Σικελία ιδρύθηκε το αντίστοιχο Seminario Greco-Albanese,στο Παλέρμο το 1734 από τον κληρικό G.Guzetta από το χωριό Piana dei Greci,που ο Μουσολίνι μετονόμασε το 1939 σε Piana degli Albanesi.Οι κάτοικοι τους όμως ονομάζουν το χωριό τους "Χώρα" "Hora e Arbëreshëvet".και τις περιοχές όπου ζουν "Αρμπερία".Το 1919 ιδρύθηκαν στο Lungrο της Καλαβρίας και το 1938 στην Piana αντίστοιχα επισκοπάτα,για να χειροτονούν τους κληρικούς των ελληνο-αλβανικών κοινοτήτων.Η γλώσσα των χωριών της Καλαβρίας και της Σικελίας,με αρκετές διαλεκτικές αποχρώσεις στο καθένα,ανήκει στην τοσκική διάλεκτo,που μιλιέται στη νότια Αλβανία και παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με τα αρβανίτικα.Η παρουσία ελληνικών λέξεων είναι μεγάλη,ενώ τα γλωσσικά δάνεια από την τουρκική περιορισμένα.Η δημοτική τους ποίηση και όχι η δημοτικίζουσα και τα λόγια κατασκευάσματα,που παρουσιάζονται σαν δημοτικά,εμφανίζει πολλά κοινά σημεία με την ελληνική,με την οποία συχνά ταυτίζονται όχι μόνο τα μοτίβα αλλά και η τεχνοτροπία τους.Τα περισσότερα αγαπητά τους δημοτικά ανήκουν ανήκουν ελληνικό Ακριτικό κύκλο,όπως του Μικροκωνσταντίνου και του Νεκρού αδελφου.Σήμερα οι ιταλικές επιδράσεις έχουν επηρεάσει,χωρίς όμως να έχουν εξαφανίσουν την ιδιαίτερη γλωσσική,θρησκευτική και πολιτιστική παρουσία των χωριών αυτών,που συνδέονται στενά με την ιστορία του αλβανικού,ελληνικού,ιταλικού και ευρωπαϊκού πολιτισμού,στο χώρο της πάλαι ποτέ "Μεγάλης Ελλάδας".
Εκτός λοιπόν από Τουρκαλβανοί και Τουρκοκρητικοί υπάρχουν και Ελληνοαλβανοί (Greco-albanesi) και μακάρι κάθε λαός,ιδίως στα βαλκάνια,να έλεγε,μιμούμενος τους Ιταλούς: Σχεδόν ο καθένας εισέβαλε στην Ελλάδα,για αυτό είμαστε ξαδέρφια με το καθένα.Πολλά έθνη έχουν συμβάλει στο χαρακτήρα μας και εμείς αντίστοιχα επηρεάσαμε πολλούς λαούς.Η Ελληνική μας κληρονομιά και κουλτούρα είναι μοναδική και πρέπει να τη διαφυλάξουμε και μεταδώσουμε στις επόμενες γενιές.Αμήν και Ειρήνη Ημίν.
ολοκληρο εδω--
