Οι πρώτοι εξισλαμισμοί Ελληνικών πληθυσμών χρονολογούνται από τις αρχές του 17ου αιώνα και σημειώνονται στην περιοχή του Όφεως.Ακολουθούν οι περιοχές των Σουρμένων, Αργυρούπολης, Τόνιας και άλλες. Άλλοτε ο εξισλαμισμός είναι πλήρης και άλλοτε επιφανειακός με αποτέλεσμα την μεγάλη εμφάνιση των κρυπτοχριστιανών που διατηρούσαν τη θρησκευτική πίστη τους συμμετέχοντας κρυφά στα θρησκευτικά μυστήρια που τελούσαν κληρικοί του Πόντου.
Μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή οι εξισλαμισθέντες ελληνόφωνοι και οι κρυπτοχριστιανοί διατηρούσαν ζωντανές και διαρκείς τις σχέσεις με τους Έλληνες Χριστιανούς. Η απομάκρυνση όμως των τελευταίων μετά την καταστροφή άφησε αυτούς τους πληθυσμούς χωρίς επαφή τόσο με το ελληνικό στοιχείο όσο και με την εκκλησία, πλην όσων μετανάστευσαν στην Πόλη.
Εντούτοις παρά την απουσία οποιασδήποτε επαφής και την προϊούσα ενσωμάτωσή τους στο τουρκικό περιβάλλον διατηρούν στοιχεία ελληνικής συνείδησης, τα οποία και αρχίζουν να αναζητούν από τη δεκαετία του 1970, όταν συμμετείχαν και αυτοί στο τουρκικό μεταναστευτικό κύμα προς τη Δυτική Ευρώπη. Εκεί ανακαλύπτουν τους πόντιους μετανάστες από την Ελλάδα και σταδιακά αποκαθίστανται οι πρώτες επαφές, τα κοινά γλέντια κλπ. Είναι η εποχή που πηγαίνουν στον Πόντο και οι πρώτοι Έλληνες τουρίστες ζωντανεύοντας τις χαμένες μνήμες.
Επειδή η υποχρεωτική ανταλλαγή έγινε με βάση μόνο το θρήσκευμα χωρίς να ληφθούν υπόψη τα άλλα εθνικά χαρακτηριστικά, οι ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι εξακολουθούν να ζουν ως σήμερα στον Πόντο.
Οι εναπομείναντες
Περιοχή Σούρμενων (Sürmene)
Τα Σούρμενα (ο ιστορικός λιμένας Σουσάρμια) είναι η πρωτεύουσα της περιοχής με 19 χωριά, τα πέντε εκ των οποίων αμιγώς ελληνόφωνα σήμερα και τα 14 ελληνόφωνα ως τις αρχές του αιώνα!
Στα Σούρμενα και στα γύρω χωριά ζει άγνωστος αριθμός κρυπτοχριστιανών. Τα πέντε ελληνόφωνα χωρία ανήκουν στο δήμο Μπεσκόι (Πενταχώρι), ομιλούν τοπικό ιδίωμα και έχουν ελληνογενή επώνυμα όπως Σπυράντοι, Μαυρικάντοι, Αμάραντοι κ.α. Από το χωριό Μαζερά καταγόταν ο εκ των εμπνευστών των μεταρρυθμίσεων του Οζάλ Αντνάν Καχφετζί, από την οικογένεια των Μαυρικάντων, που διεκδικούσε μάλιστα και επισήμως τη γνώση των ποντιακών και ο οποίος σκοτώθηκε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες σε τροχαίο ατύχημα... Οι Σουρμενίτες, με ιδιαίτερες επιδόσεις στα γράμματα, το εμπόριο και την αλιεία (ψαρεύουν στο Αιγαίο), διαθέτουν και πολυάριθμη παροικία στην Κωνσταντινούπολη.
Περιοχή Γκαλιάν (Galyan), Γαλλίαινας
Αποτελείται από 18 χωριά και οικισμούς. Οι μισοί είναι εξισλαμισθέντες ντόπιοι και οι μισοί έχουν μετεγκατασταθεί από τα χωριά Καλλίστη και Αρχάγγελος της περιοχής Σούρμενας την τρίτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Στην περιοχή βρίσκεται το φημισμένο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Περιστερεώτα και υπάρχει ακαθόριστος αριθμός ελληνόφωνων κρυπτοχριστιανών. Οι οικισμοί είναι στην πλειονότητά τους μεικτοί και η τούρκικη γλώσσα έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια της ελληνικής, που ομιλείται σε ηλικίες άνω των 20. Οι κάτοικοι είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία κτηνοτρόφοι.
Περιοχή Τσαϊκαρά (Caykara), Κατωχωρίου
Αμιγώς ελληνόφωνη περιοχή, η πολυπληθέστερη στην Τουρκία και η τελευταία εξισλαμισθείσα(τέλη 19ου αιώνα), με αρκετά αναπτυγμένο το θρησκευτικό αίσθημα των κρυπτοχριστιανών. Οι κάτοικοι έχουν συνείδηση της ελληνικής τους καταγωγής, ενώ σε ορισμένα χωριά αρκετά άτομα έχουν και ελληνικά παράλληλα ονόματα, τα λεγόμενα παρωνύμια! Τα πρώτα τζαμιά άρχισαν να κτίζονται με κρατική βοήθεια μόλις στη δεκαετία του 1950. Τα τελευταία χρόνια η νεολαία της περιοχής έχει επηρεαστεί έντονα από τις ιδέες της αριστεράς και ακροαριστεράς και τις διεκδικήσεις εθνικού επαναπροσδιορισμού και αυτοπροσδιορισμού. Οι κάτοικοι της περιοχής ασχολούνται με την κτηνοτροφία, ενώ πολλοί έχουν μεταναστεύσει και διαπρέπουν ως πολιτικοί, επιστήμονες και έμποροι. Διαθέτουν ισχυρό σύλλογο στην Κωνσταντινούπολη, που εκδίδει το περιοδικό "Τσαϊκαρά". Από το χωριό Σινέκ του Κατωχωρίου καταγόταν ο πρώην πρόεδρος της Τουρκίας Σεβντέτ Σουνάι, ενώ από το Χοψερά κατάγεται το υψηλόβαθμο στέλεχος της τουρκικής Ασφάλειας Κεμάλ Γιασιτσίογλου και από το Γρηγοράς κατάγεται ο διευθυντής της μεγάλης εταιρείας Κοτς, Μεχμέτ Νιάζογλου, καθώς και ο ιδιοκτήτης της εταιρείας Ουλουσόι.
Περιοχή Οφ (Of), Όφεως
Η πόλη του Όφεως είναι κτισμένη στις εκβολές του ομώνυμου ποταμού, που θεωρείται και το όριο Πόντου και της Αρχαίας Κολχίδας (νυν Λαζική). Η περιοχή αποτελείται από 49 χωριά και απέχει 60 χλμ. από την Τραπεζούντα. Και τα 49 χωριά ήταν πλήρως ελληνικά, σήμερα όμως μόνο ένα το Ερενκόι παραμένει ελληνόφωνο. Η πλειονότητα των κατοίκων είναι πιστοί μουσουλμάνοι και μόνο σε κάποιο βαθμό γνωρίζουν την ελληνική τους καταγωγή, την οποία επικαλούνται ευκολότερα οι αριστερίζοντες αλλά και αρκετοί ισλαμιστές. Οι Οφίτες, κυρίως γεωργοί και κτηνοτρόφοι, έχουν δημιουργήσει στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες τούρκικες πόλεις μεγάλες κοινότητες. Ο συγγραφέας Ομέρ Ασάν από το Ερενκόι έχει γράψει το βιβλίο «Πόντους Κουλτουρού» (Κουλτούρα του Πόντου) στα τούρκικα, που έχει σημαντικά συμβάλει στη συνειδητοποίηση της καταγωγής των ελλήνων του Πόντου.
Άνω Μάτσκα (Macka), Ματσούκα
Αποτελείται από 8 χωριά στο πέρασμα της Ζύγανας με κέντρο το Χαψικόι. Πρόκειται για ελληνοχριστιανικά χωριά των οποίων η μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού προέρχεται από ελληνόφωνους εποίκους από την περιοχή Τόνιας που εγκαταστάθηκαν μετά το 1924. Ισχυρές ελληνόφωνες κοινότητες της Άνω Ματσούκας βρίσκονται στη Γιάλοβα, το Γκέμπζε και σε διάφορες γειτονιές της Κωνσταντινούπολης. Οι κάτοικοι διατηρούν πολλά στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού. Κάτοικοι της περιοχής υποστηρίζουν ότι επίτηδες πυρπολήθηκαν τα δημοτολόγια της περιοχής, ώστε να αποκρυφθούν στοιχεία που αποδεικνύουν την ελληνική τους καταγωγή με δεδομένο ότι ο εξισλαμισμός της περιοχής ήταν πολύ πρόσφατος.
Περιοχή Τόνιας (Tonya), αρχαίας Θοανίας
Ορεινή περιοχή που βρίσκεται μεταξύ του Ακτσαμπάτ(Πλατάνων), Τορούλ(Αρδάσσας), Κελκίτ και Σαλπαζαρί. Αποτελείται από 18 χωριά, εκ των οποίων 7 αμιγώς ελληνόφωνα. Οι κάτοικοι της περιοχής διατηρούν πάρα πολλά στοιχεία της ελληνικής παράδοσης, ενώ φημίζονται για την αγριότητά τους, την προσήλωσή τους στα όπλα, την ιδιαίτερη υπερηφάνειά τους και τη διατήρηση του έθιμου της βεντέτας. Έχουν μεγάλες ομοιότητες με τους Μανιάτες και τους Κρητικούς. Από το χωριό των Αλεξανδράνων καταγόταν ο υπουργός Σενέρ, ενώ οι κάτοικοι της περιοχής διατηρούν μεγάλες κοινότητες στη Γίαλοβα(5.000), στο Καραμουρσεέλ, στο Γκεμζέ, στο Μπουγιούκ Τσεκμεζέ της Κωνσταντινούπολης και αλλού. Μόνο μερίδα τους έχει συνείδηση της ελληνικής καταγωγή της, την οποία όμως διεκδικούν με αγωνιστικό τρόπο τμήματα της νεολαίας που επηρεάζονται από την αριστερά. Οι τουρκικές αρχές, αναγνωρίζοντας ότι δε μπορούν να κάνουν τίποτα με την προσήλωση των κατοίκων στα όπλα, ανέχθηκαν την οπλοκατοχή.
Πόσοι είναι;
Με δεδομένη την εχθρότητα των τουρκικών αρχών προς την έρευνα της εθνικής καταγωγής των κατοίκων της χώρας, αλλά και τα προφανή εμπόδια στον εθνικό τους αυτοπροσδιορισμό, είναι πολύ δύσκολο να γίνουν ακριβές εκτιμήσεις για τον αριθμό τους. Διπλωμάτες (όπως οι αμερικάνοι Άντονι Πίνι και Τζάνετ Μόργκαν) με εξοικείωση στο θέμα εκτιμούν ότι οι Ελληνόφωνοι μπορεί να φθάνουν τις 100.000 μόνο στην περιοχή της Τραπεζούντας(!), ενώ είναι εκατοντάδες χιλιάδες στο σύνολο της Τουρκίας.
Η συνείδηση αυτών των πληθυσμιακών ομάδων ποικίλει από έναν τοπικισμό, μια αόριστη αίσθηση διαφορετικότητας, μέχρι και την πλήρη ελληνική εθνική συνείδηση! Οι ελληνόφωνοι του Πόντου ήταν και είναι συντηρητικές πληθυσμιακές ομάδες, που ζουν σε ορεινές περιοχές, συχνά χαρακτηρίζονται από κλείσιμο στον εαυτό τους, πολύ ισχυρούς οικογενειακούς και τοπικούς δεσμούς(συνήθως επικρατεί και η ενδογαμία) και επομένως είναι εξαιρετικά ανθεκτικοί στις όποιες αλλαγές επιχειρείται να τους επιβληθούν. Τέλος πολλοί είναι οι ελληνόφωνοι Πόντιοι που έχουν ενταχθεί στο σύστημα εξουσίας της Τουρκίας. Τους στρατιωτικούς μάλιστα τους στέλνουν κατά σύστημα στον πόλεμο κατά των Κούρδων.
http://www.ermisdramas.gr/forum/viewtopic.php?t=6
