Οι Μπεκτασί στην Αλβανία
Κατά τη διάρκεια του 2ου αιώνα της χριστιανικής εποχής, η Ιλλυρία, (τμήμα της οποίας είναι η σύγχρονη Αλβανία) έγινε χριστιανική. Το 732 ο παπάς Γρηγόριος ο Γ΄ όρισε τις αλβανικές εκκλησίες κάτω από την ηγεσία του πατριάρχη Κωνσταντινούπολης. Έτσι, οι Χριστιανοί έγιναν μέρος της ανατολικής ορθόδοξης εκκλησίας. Το 1054, μετά από το σχίσμα μεταξύ των ανατολικών και δυτικών εκκλησιών, υπήρξε μια διάσπαση στην αλβανική εκκλησία. Η νότια Αλβανία παρέμεινε συνδεδεμένη με την Κωνσταντινούπολη, ενώ η βόρεια Αλβανία επανασυνδέθηκε με τη Ρώμη. Κατόπιν, κατά το 15ο αιώνα, οι Τούρκοι εισήγαγαν το Ισλάμ. Οι Τούρκοι είδαν τους ρωμαιοκαθολικούς ως απειλή για την εξουσία τους. Τους επέβαλαν, λοιπόν, έναν υψηλό φόρο που ανάγκασε ορισμένους να μεταστραφούν προς την ισλαμική πίστη. Ωστόσο, ορισμένοι επέλεξαν να αποχωρήσουν από την Αλβανία και εγκαταστάθηκαν στη νότια Ιταλία. Aλλοι πάλι "κρυπτο-Χριστιανοί" προσποιήθηκαν πως είναι μουσουλμάνοι δημόσια για να αποφύγουν την επαχθή φορολογία, αλλά συνέχισαν να ασκούν την καθολική πίστη στο σπίτι τους. Όμως οι περισσότεροι Αλβανοί έγιναν μουσουλμάνοι.
Κατά τη θρησκευτική απογραφή του 1967, ο πληθυσμός της Αλβανίας είχε 75% μουσουλμάνους, ορθόδοξους Χριστιανούς 15% και ρωμαιοκαθολικούς 10%.
Η πλειοψηφία των αλβανικών αστικών περιοχών βρέθηκε για να είναι μουσουλμανική, καθώς το μεγαλύτερο τμήμα της κεντρικής και βορειοανατολικής Αλβανίας εποικήθηκε από μουσουλμάνους. Οι Καθολικοί βρέθηκαν πρώτιστα μεταξύ των κατοίκων της εξαιρετικά ορεινής βορειοδυτικής περιοχής κοντά στο Μαυροβούνιο, και ο ορθόδοξος πληθυσμός διασκορπίστηκε σε όλες τις κωμοπόλεις και τα χωριά κοντά στα ελληνο-αλβανικά σύνορα. Πριν από την περίοδο του Κομμουνισμού υπήρχε τεκές στα Τίρανα, αλλά αρκετοί έξω από τα Τίρανα έκλεισαν και παραμένουν ακόμα κλειστοί.
Οι πεποιθήσεις των Μπεκτασί λέγεται πως πέρασαν στην Αλβανία από το νησί της Κέρκυρας από τον ντερβίς Σαρί Σαλτέκου προς το τέλος του δέκατου πέμπτου αιώνα. Ίδρυσε επτά τεκέ(δες), συμπεριλαμβανομένου ενός στα βουνά πάνω από το Κρουζλ, όπου ο μύθος αναφέρει ότι σκότωσε ένα δράκο. Η σέκτα αυξήθηκε σε όλη τη χώρα, εκτός από στις καθολικές περιοχές στο Βορρά. Εδώ πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η καταστολή του Μεχμέτ του Β΄ δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από το γεγονός ότι ο Αλί Πασά Τεπενενλί, ο πολέμαρχος της Ηπείρου, ήταν Νεοφώτιστος του Τάγματος των Μπεκτασί .
Πολλοί από τους ηγέτες του αλβανικού εθνικισμού ήταν Μπεκτασί, και το τάγμα διαμόρφωσε το "αριστερό" σκέλος του ισλαμικού φάσματος στα Βαλκάνια. Μετά από την καταστροφή των Σωμάτων των Γιανίτσαρων και την απαγόρευση του ταρικάτ το 1826, πολλοί μπαμπά Μπεκτασί και ντερβίς σκορπίστηκαν σε απομακρυσμένες περιοχές των Βαλκανίων μακριά από το χέρι της οθωμανικής κυβέρνησης. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου -ειδικά μετά την ακύρωση της προγραφής των Μπεκτασί το 1860- το τάγμα είχε επεκτείνει αρκετά την παρουσία του στη νότια Αλβανία. Η ανεκτικότητα και η δυνατότητα των Μπεκτασί να απορροφήσουν τις τοπικές συνήθειες, θα μπορούσε εύκολα να τους βοηθήσει να διαδώσουν στις γύρω βαλκανικές χώρες ένα λαϊκό Ισλάμ, αλλά οι εθνογλωσσικές εκκαθαρίσεις της Ελλάδας αφόρισαν τις πεποιθήσεις τους μαζί με τη διάδοση της Αλβανικής (Αρβανίτικα), ένα παράδειγμα που ακολούθησαν και τα υπόλοιπα βαλανικά έθνη εκείνης της εποχής..
Σε άλλες περιοχές των Βαλκανίων, όπως η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και στα μεγάλα αστικά κέντρα η παρουσία τους ήταν περιορισμένη εξαιτίας της δύναμης της ορθόδοξης σουνίτικής εκκλησίας. Οι μΜπεκτασί περιορίζονταν μόνο στις φρουρές Γιανίτσαρων. Οι τεκέ που καθιερώθηκαν ως αποτέλεσμα της οθωμανικής στρατιωτικής παρουσίας, εξαφανίστηκαν όταν εκείνη θρυμματίστηκε. Ένας από τους διασημότερους τεκέ αναπτύχθηκε στη Βουδαπέστη, (όπου ο τάφος του ιδρυτή του, μπαμπά Γκολ, παραμένει ακόμα και σήμερα ανοικτός για επίσκεψη).
Το 1922 μια συνέλευση των εκπροσώπων από όλους τους τεκέ της Αλβανίας διαχώρισε τη σχέση των Μπεκτασί με τον Ανώτατο Μπεκτάς, που είχε εγκατασταθεί στη νέα πρωτεύουσα της Αγκυρας, πριν την καταστολή του τάγματος από από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.. Τα Τίρανα έγιναν το κάθισμα (ή έδρα) του τάγματος και το 1929 αναγνωρίστηκε ως αυτόνομο μουσουλμανικό τάγμα, με νέο καταστατικό.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Birge J.K. The Bektashi Order of Dervishes. London, 1937.
Historija E Pergjitheshme E Bektashinjvet prej Ate Ali Turabiut. Tirane, 1929.
Paul Rycaut, The Present State of the Ottoman Empire, London, 1668.
Besim Atalay, Bektaşilik ve Edebiyatı,. İstanbul, 1340
V. Luschan: "Die Tahtadji und andere Reste der der Alten Bevolkerungt Lykiens" in Archiv. fόr Anthropologie.
"Bektashiya" from Russian "Encyclopedic Dictionary of Islam" (Moscow: Nauka, 1991, pp.39-41) by the Russian (St. Petersburg) scholar of Iranian and Sufi studies, Professor O. Akimushkin
G. Brown, The Dervishes or Oriental Spiritualism, London 1868
Δικτυακοί Τόποι
Anthony Weir: The Bektashi Order of Dervishes
John Kingsley Birge: The Bektashi Order of Dervishes
© 2003 Κ.Καλογερόπουλος
Κατά τη διάρκεια του 2ου αιώνα της χριστιανικής εποχής, η Ιλλυρία, (τμήμα της οποίας είναι η σύγχρονη Αλβανία) έγινε χριστιανική. Το 732 ο παπάς Γρηγόριος ο Γ΄ όρισε τις αλβανικές εκκλησίες κάτω από την ηγεσία του πατριάρχη Κωνσταντινούπολης. Έτσι, οι Χριστιανοί έγιναν μέρος της ανατολικής ορθόδοξης εκκλησίας. Το 1054, μετά από το σχίσμα μεταξύ των ανατολικών και δυτικών εκκλησιών, υπήρξε μια διάσπαση στην αλβανική εκκλησία. Η νότια Αλβανία παρέμεινε συνδεδεμένη με την Κωνσταντινούπολη, ενώ η βόρεια Αλβανία επανασυνδέθηκε με τη Ρώμη. Κατόπιν, κατά το 15ο αιώνα, οι Τούρκοι εισήγαγαν το Ισλάμ. Οι Τούρκοι είδαν τους ρωμαιοκαθολικούς ως απειλή για την εξουσία τους. Τους επέβαλαν, λοιπόν, έναν υψηλό φόρο που ανάγκασε ορισμένους να μεταστραφούν προς την ισλαμική πίστη. Ωστόσο, ορισμένοι επέλεξαν να αποχωρήσουν από την Αλβανία και εγκαταστάθηκαν στη νότια Ιταλία. Aλλοι πάλι "κρυπτο-Χριστιανοί" προσποιήθηκαν πως είναι μουσουλμάνοι δημόσια για να αποφύγουν την επαχθή φορολογία, αλλά συνέχισαν να ασκούν την καθολική πίστη στο σπίτι τους. Όμως οι περισσότεροι Αλβανοί έγιναν μουσουλμάνοι.
Κατά τη θρησκευτική απογραφή του 1967, ο πληθυσμός της Αλβανίας είχε 75% μουσουλμάνους, ορθόδοξους Χριστιανούς 15% και ρωμαιοκαθολικούς 10%.Η πλειοψηφία των αλβανικών αστικών περιοχών βρέθηκε για να είναι μουσουλμανική, καθώς το μεγαλύτερο τμήμα της κεντρικής και βορειοανατολικής Αλβανίας εποικήθηκε από μουσουλμάνους. Οι Καθολικοί βρέθηκαν πρώτιστα μεταξύ των κατοίκων της εξαιρετικά ορεινής βορειοδυτικής περιοχής κοντά στο Μαυροβούνιο, και ο ορθόδοξος πληθυσμός διασκορπίστηκε σε όλες τις κωμοπόλεις και τα χωριά κοντά στα ελληνο-αλβανικά σύνορα. Πριν από την περίοδο του Κομμουνισμού υπήρχε τεκές στα Τίρανα, αλλά αρκετοί έξω από τα Τίρανα έκλεισαν και παραμένουν ακόμα κλειστοί.
Οι πεποιθήσεις των Μπεκτασί λέγεται πως πέρασαν στην Αλβανία από το νησί της Κέρκυρας από τον ντερβίς Σαρί Σαλτέκου προς το τέλος του δέκατου πέμπτου αιώνα. Ίδρυσε επτά τεκέ(δες), συμπεριλαμβανομένου ενός στα βουνά πάνω από το Κρουζλ, όπου ο μύθος αναφέρει ότι σκότωσε ένα δράκο. Η σέκτα αυξήθηκε σε όλη τη χώρα, εκτός από στις καθολικές περιοχές στο Βορρά. Εδώ πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η καταστολή του Μεχμέτ του Β΄ δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από το γεγονός ότι ο Αλί Πασά Τεπενενλί, ο πολέμαρχος της Ηπείρου, ήταν Νεοφώτιστος του Τάγματος των Μπεκτασί .
Πολλοί από τους ηγέτες του αλβανικού εθνικισμού ήταν Μπεκτασί, και το τάγμα διαμόρφωσε το "αριστερό" σκέλος του ισλαμικού φάσματος στα Βαλκάνια. Μετά από την καταστροφή των Σωμάτων των Γιανίτσαρων και την απαγόρευση του ταρικάτ το 1826, πολλοί μπαμπά Μπεκτασί και ντερβίς σκορπίστηκαν σε απομακρυσμένες περιοχές των Βαλκανίων μακριά από το χέρι της οθωμανικής κυβέρνησης. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου -ειδικά μετά την ακύρωση της προγραφής των Μπεκτασί το 1860- το τάγμα είχε επεκτείνει αρκετά την παρουσία του στη νότια Αλβανία. Η ανεκτικότητα και η δυνατότητα των Μπεκτασί να απορροφήσουν τις τοπικές συνήθειες, θα μπορούσε εύκολα να τους βοηθήσει να διαδώσουν στις γύρω βαλκανικές χώρες ένα λαϊκό Ισλάμ, αλλά οι εθνογλωσσικές εκκαθαρίσεις της Ελλάδας αφόρισαν τις πεποιθήσεις τους μαζί με τη διάδοση της Αλβανικής (Αρβανίτικα), ένα παράδειγμα που ακολούθησαν και τα υπόλοιπα βαλανικά έθνη εκείνης της εποχής..
Σε άλλες περιοχές των Βαλκανίων, όπως η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και στα μεγάλα αστικά κέντρα η παρουσία τους ήταν περιορισμένη εξαιτίας της δύναμης της ορθόδοξης σουνίτικής εκκλησίας. Οι μΜπεκτασί περιορίζονταν μόνο στις φρουρές Γιανίτσαρων. Οι τεκέ που καθιερώθηκαν ως αποτέλεσμα της οθωμανικής στρατιωτικής παρουσίας, εξαφανίστηκαν όταν εκείνη θρυμματίστηκε. Ένας από τους διασημότερους τεκέ αναπτύχθηκε στη Βουδαπέστη, (όπου ο τάφος του ιδρυτή του, μπαμπά Γκολ, παραμένει ακόμα και σήμερα ανοικτός για επίσκεψη).
Το 1922 μια συνέλευση των εκπροσώπων από όλους τους τεκέ της Αλβανίας διαχώρισε τη σχέση των Μπεκτασί με τον Ανώτατο Μπεκτάς, που είχε εγκατασταθεί στη νέα πρωτεύουσα της Αγκυρας, πριν την καταστολή του τάγματος από από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.. Τα Τίρανα έγιναν το κάθισμα (ή έδρα) του τάγματος και το 1929 αναγνωρίστηκε ως αυτόνομο μουσουλμανικό τάγμα, με νέο καταστατικό.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Birge J.K. The Bektashi Order of Dervishes. London, 1937.
Historija E Pergjitheshme E Bektashinjvet prej Ate Ali Turabiut. Tirane, 1929.
Paul Rycaut, The Present State of the Ottoman Empire, London, 1668.
Besim Atalay, Bektaşilik ve Edebiyatı,. İstanbul, 1340
V. Luschan: "Die Tahtadji und andere Reste der der Alten Bevolkerungt Lykiens" in Archiv. fόr Anthropologie.
"Bektashiya" from Russian "Encyclopedic Dictionary of Islam" (Moscow: Nauka, 1991, pp.39-41) by the Russian (St. Petersburg) scholar of Iranian and Sufi studies, Professor O. Akimushkin
G. Brown, The Dervishes or Oriental Spiritualism, London 1868
Δικτυακοί Τόποι
Anthony Weir: The Bektashi Order of Dervishes
John Kingsley Birge: The Bektashi Order of Dervishes
© 2003 Κ.Καλογερόπουλος
www.archive.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=5
