Εισαγωγή
στη φύση και θέση της Βλάστης
Ό,τι και να γραφεί για τη θέση και την περιοχή της Βλάστης δεν μπορεί να αποδώσει το μοναδικής ομορφιάς και μεγαλείου έργο της φύσης. Όσοι, πραγματικά τυχεροί, ανέβηκαν στις φιλόξενες κορυφές του όρους Άσκιο (χωρίς σκιά), γνωστού στην περιοχή ως Σινιάτσικο, σε υψόμετρο 2.110 μ. και είδαν το διπλανό μυθικό Όλυμπο των Θεών και τα Πιέρια, ως το Χορτιάτη ανατολικά, το Βέρμιο και το Βίτσι με τις πρασινογάλαζες λίμνες Βεγορίτιδας, Πετρών, Χειμαδίτιδας και Καστοριάς στα χαμηλότερα προς βορρά, το Γράμμο και την Πίνδο, τον Αλιάκμονα, το Βούρνο και τα Καμβούνια δυτικά και νότια μέχρι τον κάτω Όλυμπο, μπορούν να έχουν την πραγματική εικόνα του υψίπεδου της Βλάστης, που απλώνεται υπερήφανα ανάμεσα σε δύο τοξοειδείς λοφοσειρές δυτικά και ως το Όρος Μουρίκι προς Καστοριά.
Βρίσκεται στα όρια τριών νομών: Κοζάνης, Καστοριάς και Φλώρινας. Διαχωρίζει δύο Επαρχίες, Εορδαίας, όπου και ανήκει, και Βοΐου, ενώ κατά τα αρχαία Μακεδονικά χρόνια ήταν το επίκεντρο όλων των τότε γνωστών ισχυρών περιοχών της άνω Μακεδονίας: Εορδαίας ανατολικά, με αρχαία πόλη, που δεν ανακαλύφθηκε ακόμη, Ελίμειας νότια, με την αρχαία Αιανή, που ήδη εντοπίστηκε από τους αρχαιολόγους, Ορεστών δυτικά, με την πόλη Κέλετρον (Καστοριά) και Λυγκιστίδος βορειοδυτικά, με τη γνωστή Ηράκλεια (Σκόπια).
Η φυσική θέση της μοιάζει με υπερυψωμένο τεράστιο θρόνο, γύρω από τον οποίο έζησαν, αναπτύχθηκαν και ξεκίνησαν οι Δωριείς Μακεδόνες -κατά τον Ηρόδοτο «Μακεδνοί» (υψηλοί - μακρείς)- που μετακινήθηκαν ανατολικά και νότια, σε όλη την Ελληνική χερσόνησο, ως πρόγονοι όλων των Ελλήνων, μεταφέροντας αντιλήψεις και δοξασίες για Ολύμπιους Θεούς και Πιερίδες Μούσες.
Οι λίμνες και τα ποτάμια, τα δάση και λιβάδια της αρχαίας Άνω Μακεδονίας ήταν η κοιτίδα και η μάνα-γη τους. Και τα πανύψηλα βουνά ήταν τα διαχωριστικά όρια και οι τόποι φυγής και προστασίας, σε περίπτωση κινδύνων, από τότε και μέχρι σήμερα.
Η αρχαιολογική σκαπάνη δεν ερεύνησε ακόμη σε βάθος όλη την αρχέγονη αυτή, βαθύτατα ιστορική περιοχή, πέρα από το Δίον, Πέλλα και Βεργίνα, εκτός από τα ήδη εντυπωσιακά ευρήματα της Αιανής Κοζάνης, περιοχή της αρχαίας Ελίμειας, τα βόρεια σύνορα της οποίας ήταν η ορεινή κοιλάδα της Βλάστης.
Η αψευδείς μάρτυρες των αρχαίων Δυτικο-Μακεδονικών Φρουρίων, που σώζονται ακόμη και σήμερα και τα οποία μόνο από ελικόπτερο μπορεί κανείς να παρατηρήσει και να αντιληφθεί τα επίκαιρα σημεία που διαχώριζαν και φύλαγαν, είναι οι ζωντανές αποδείξεις ότι στην όλη γενικότερη γύρω από τη Βλάστη ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας έζησαν και δημιούργησαν οι ίδιοι κοινοί λαοί των ίδιων κάστρων και ακροπόλεων όλης της Ελλάδος, δείγματα των οποίων, όμως, δεν υπάρχουν στα βόρεια της αρχαίας Άνω Μακεδονίας (περιοχή των Σκούπων - Σκόπια και Δαρδάνων), αλλά και βορειοδυτικά, πέρα δηλαδή από την Ορεστίδα, από την οποία προήλθε η γενιά των Αργεαδών Βασιλέων, ως το Φίλιππο και το Μέγα Αλέξανδρο, και τη Λυγκιστίδα - Πελαγονία (περιοχή των Ιλλυρών, σημερινή Αλβανία).
