Το «Αρβανίτες» είναι επειδή επρόκειτο γιά μουσουλμάνους ενώ το «Έλληνες» όταν επρόκειτο γιά χριστιανούς Αρβανίτες.
Η δεύτερη Ντερμπεντέρης,θεωρείται επίσης δάνειο από την τουρκική derbeder=αλήτης (στο ίδιο).
Επανειλλημένα έχουμε τονίσει τη λογική αλληλεπίδραση των Βαλκανικών γλωσσών.Στην προκειμένη περίπτωση,νομίζω ότι οί δύο εξεταζόμενες λέξεις έχουν αλβανική μάλλον παρά τουρκική την προέλευση.
Α'- Δερβένια,Ντερβένια,
ονομάζονται οί φυσικές δίοδοι,πού συνδέουν δύο περιοχές,το μοναδικό βατό πέρασμα από τη μιά περιοχή στην άλλη.Αυτά βέβαια σε περιοχές,όπως η Βαλκανική,όπου το κατ'εξοχήν ορεινό τοπίο,εναλλάσσεται με πεδινό κλπ.Δηλαδή δεν νοούνται δερβένια στις απέραντες πεδιάδες η στέπες.
Τα δερβένια ήσαν φυσικά καί στρατηγικής σημασίας περάσματα,τα οποία συνήθως ήλεγχε η εκάστοτε εξουσία.Κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας ο αρχηγός της φρουράς των Δερβενίων λέγεται Δερβενετζής η Ντερβενετζής.Με αυτά τα στοιχεία ταυτότητας της λέξης Δερβένι,Ντερβένι,Dervent,μπορούμε να ψηλαφίσουμε την ετυμολογία της.
Στην αρβανίτικη Derë=θύρα,πόρτα(dοor,θύρα,εκ της δρυός,δρύς,η ξύλινη δηλ.dru=ξύλο,δέ-ντρο,tree).Αν υποθέσουμε ότι η πρωταρχική λέξη ήταν Dervent,όπως διασώζεται στην τουρκική,τότε το δεύτερο συνθετικό vent,(βεντ) στην αρβανίτικη επίσης,σημαίνει τόπος,έδαφος καί είναι αντίστοιχο προς την ομηρική έδος (ρίζα Fed-)= τόπος στον οποίο κάθεται κανείς,τόπος,θέσις(έδρα,έδρανο,βάδισμα-βαδίζω).Από δω η λέξη έδρανον,εδώλιο,έδρα κλπ.(βλέπε Ετυμολογικό Λεξικό Ι.Σταματάκου καί J.B HOFMANN).Ώστε Dervent = «τόπος-θύρα,τόπος διόδου».
Αν όμως δεχτούμε την ελληνική καί αλβανική εκδοχή (βλπ. Λεξικό αλβανο-ελληνικό Ν.GJINI «derven-i» = δερβένι) τότε έχουμε derë + ven,όπου ven=πηγαίνουν,πορεύονται,βαδίζουν (βλπ. αρχαιοελληνικό «βαίνω») καί η έννοια είναι «θύρα-δίοδος»,διά της οποίας μεταβαίνουν από έναν τόπο στον άλλο.
Β' - Derbeder-i (Ντερμπεντέρης-ισα)
Η λέξη αυτή σημαίνει τον γλεντοκόπο,τον αλήτη με την αρχαία έννοια τού όρου,δηλ. τον περιπλανόμενο,τον περιφερόμενο,τον γνωστό σαν μποέμ κλπ.
Στα παλιότερα χρόνια στις ονομαστικές γιορτές,οί εορτάζοντες δεν καλούσαν κανέναν.Είχαν όμως το σπίτι ανοιχτό,καί στο τραπέζι κρασί καί μεζέ γιά οποιονδήποτε ήθελε να ευχηθεί.Καλέσματα γίνονταν μόνον στούς γάμους.
Συνήθως βέβαια,οί συγγενείς καί φίλοι πήγαιναν να ευχηθούν στις ονομαστικές εορτές.Υπήρχαν όμως καί ορισμένοι οί οποίοι έπαιρναν σβάρνα όλα τα σπίτια των εορταζόντων γιά να ευχηθούν,αλλά κυρίως να διασκεδάσουν,να γλεντήσουν,να τραγουδήσουν,να πιούν κρασί κλπ. Αυτοί οί άνθρωποι πού γύριζαν τις εορτάσιμες κυρίως ημέρες από πόρτα σε πόρτα τούς έλεγαν ντερμπεντέρηδες.Τότε δεν υπήρχαν κέντρα διασκέδασης.Οί γλεντοκόποι περίμεναν τις ονομαστικές γιορτές τούς γάμους καί τα πανηγύρια γιά να διασκεδάσουν.Γι'αυτούς λοιπόν πού είχαν αυτή τη συνήθεια καί αυτόν τον υπερβολικό ζήλο γιά γλεντοκόπι,οί παλιοί Αρβανίτες έλεγαν,ότι πηγαίνουν «Ντερ μπε ντερ» (derë mbe derë)= από πόρτα σε πόρτα.
Η φράση «derë mbe derë»κατά λέξη σημαίνει «θύραθεν επί θύρας» δηλ. «από πόρτα σε πόρτα».Με άλλα λόγια η αρχική έννοια τού «Ντερμπεντέρης» είναι αυτό πού στην Εύβοια λένε «πορτογιούρης» η αλλού «πορτογυρίστρας»,δηλ. αυτός πού παίρνει σβάρνα τα σπίτια καί πάει από πόρτα σε πόρτα.
Βέβαια,καθώς είπαμε,η επικρατούσα εκδοχή,θέλει τις λέξεις αυτές προερχόμενες από την τουρκική,αλλά χωρίς τεκμηρίωση απ'ό,τι γνωρίζω.
Στα αλβανικά λεξικά τού Ν.Γκίνη καί τού Κ.Χριστοφορίδη,δεν υπάρχει η λέξη derbedere-i.Πράγματι πρόκειται γιά συνήθη φράση καί όχι λέξη («derë mbe derë» στην aλβανική) καί τη βρίσκουμε σε πολλά παλιά λαϊκά(δημοτικά)τραγούδια,όπως εκείνο τού Shemo,πού έχει ανθολογίσει ο Θύμιος Μήτκος-Thimi Mitko (βλπ. «Bleta Shqiptare» (Αλβανική Μέλισσα) Αλεξάνδρεια 1878)...
«Τrikalla derë mbe derë,
mbajne zi per Shemo Benë»
(«Τρίκαλλα ντερ μπε ντερ
μπαjν ζι περ Σιέμο μπεν»)
mbajne zi per Shemo Benë»
(«Τρίκαλλα ντερ μπε ντερ
μπαjν ζι περ Σιέμο μπεν»)
Η γνώμη μου δηλ. είναι ότι αυτή η αλβανική φράση derë mbe derë (Ντερë μπε ντερë),πέρασε σαν αυτοτελής λέξη στα τουρκικά καί στα νεοελληνικά.
«Τα Τρίκαλλα από πόρτα σε πόρτα
(δηλ.από σπίτι σε σπίτι)
πενθούσαν (κρατούσαν πένθος)
γιά τον Σιέμο Μπέη».
